‘Soms voel je je te veel’

Wobine Buijs beste lokale bestuurder 2018

Pauw, Twan, Hart van Nederland – de praatprogramma’s stonden allemaal op de stoep. ‘Ze belden ieder uur en hielden dat wekenlang vol’, zegt Wobine Buijs- Glaudemans. Maar de burgemeester van Oss liet zich na het spoorwegdrama met de Stint niet in Amsterdam en Hilversum ontbieden. Menig burgemeester zou er een moord voor doen; Buijs dus niet.

‘Mensen die elkaar zitten af te troeven, hou toch op. Daar hou ik niet van. Kijk, als het gaat over duurzaamheid, dan kom ik wel, maar ik ga niet in een gezellig televisieprogramma over zoiets dramatisch als de dood van vier kinderen zitten praten. De sfeer past niet, de intentie past niet. En dan krijg je ook nog dat het over jou moet gaan; alsof jij je kind hebt verloren. Daar hou ik helemaal niet van. Andere burgemeesters zouden het misschien wel hebben gedaan en ook goed hebben gedaan. Bij mij paste het niet. Laat mij even met rust en laat mij mijn werk doen.’

Burgemeester Buijs (58) deed dat werk na het ongeluk met de elektrische bolderkar op 20 september volgens haar collega-bestuurders in den lande zo goed, dat ze haar nomineerden voor beste lokale bestuurder.

Toen er gestemd moest worden, kreeg Wobine Buijs 25,6 procent van de stemmen. Runner-up Aboutaleb volgde met 14 procent. ‘Ik zag in mijn netwerk en op de sociale media natuurlijk wel wat er gebeurde, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik er helemaal niet mee bezig was. Ik doe gewoon mijn werk’, zegt burgemeester Buijs in haar werkkamer in het gemeentehuis aan de Osse Raadhuislaan. ‘Er gebeuren hier heel mooie dingen. Je wordt liever daarvoor genomineerd. Dan is het gewoon heel wrang dat het drama met de Stint de oorzaak van de uitverkiezing is.’

Spoorbomen
Iets voor half negen ‘s ochtends op donderdag 20 september rijdt een Stint van het kinderdagverblijf naar basisschool De Korenaer in Oss. Bij de overgang op de Braakstraat schiet de bolderkar onder de gesloten spoorbomen door. De begeleidster die de elektrische bolderkar bestuurt, schreeuwt dat de remmen niet werken. De machinist van de Sprinter die 57 mensen van Den Bosch naar Oss brengt, ziet wat gebeurt, toetert, maar kan een botsing niet voorkomen en schept de bakfiets. Fleur (6), Kris (4), Dana (8) en Liva (4) komen om het leven. De 32-jarige kinderjuffrouw en een 11-jarig meisje raken zwaargewond. Oss (bijna 91.000 inwoners) en Nederland weten zich geen raad.

De telefoon gaat bij burgemeester Buijs. ‘Ik was aan het werk en had in eerste instantie een technische reactie. Van wie is dit? De school, het kinderdagverblijf? Die mensen moeten aan de slag. Opeens dacht ik: oh, dit is zó groot. Toen kwam het pas echt binnen. Opeens zie je alles voor je: de mensen die voor de spoorbomen staan, de leidster die van die kinderen houdt en voor ze zorgt. Dat kinderdagverblijf en die school, die vriendjes en vriendinnetjes, de ouders die op weg zijn naar hun werk en niet weten hoe het met hun kind is.

Het werd groter en groter. Wat is daar gebeurd? Wat verschrikkelijk. En dan denk ik niet in de eerste plaats als moeder; dat kan ik goed wegzetten. Ik heb veel meegemaakt. Het gebeurt dat een kind overlijdt; dat heb ik in mijn familie ook meegemaakt. Het was het hele verhaal, van iedereen, dat in de eerste vijf minuten door je heen gaat.’

Verdriet en emotie zijn één en een burgemeester kan en mag geen robot zijn, zegt Wobine Buijs, maar aan een treurende burgemeester heeft Oss niets. ‘Toen ik het hele verhaal tot mij heb had laten doordringen, moest ik snel de stap maken van duiding naar concrete actie. In die zin hebben de cursussen die je volgt bij het Genootschap van Burgemeester echt zin; ze bieden je handvatten. Dat je zegt: ik roep nu de mensen om de tafel. Wie dan? Wat is nodig? Welke processen starten we op? Je maakt een inschatting en je geeft er je eigen kleur aan, maar je bent ook getraind. Het leed kan ik als burgemeester niet ongedaan maken, maar wat nú moet gebeuren is dat de ouders die in de auto zitten zo snel mogelijk weten of het hun kind is of niet. Verder kun je niets doen. Dus zo snel mogelijk contact zoeken met de school. En dan blijkt de echtgenote van de directeur van de basisschool hier bij mij aan de beleidstafel te zitten. Dan heb je de lijn.’

Goede adviseurs
Burgemeester Buijs grijpt niet onmiddellijk haar jas om naar de spoorwegovergang te fietsen, wat toch een heel begrijpelijke reactie zou zijn geweest. ‘Dat hebben ze me afgeleerd’, zegt Wobine Buijs. ‘Daar heb ik geen functie; ik loop alleen maar in de weg. Ik had ook niet de neiging om dat te doen. Je moet je impulsen beheersen en je moet weten waar je wel en waar je vooral niet van bent. Sommige processen worden vanzelf opgestart, daar moet je je niet mee bemoeien. Mijn taak is om ervoor te zorgen dat het proces hier loopt en dat ik de goede adviseurs aan tafel heb. Je moet de juiste mensen in staat stellen om snel de juiste dingen te doen. Ik heb een rol voor de ouders en voor de hulpverleners, maar daar richt ik mij op als de zaken in eigen huis zijn georganiseerd.’

Burgemeester Buijs houdt na het spoorwegdrama rekening met drie groepen: ‘De families en scholen en anderen die direct getroffen zijn. Dan de hulpverleners, ooggetuigen en andere Ossenaren. En vervolgens de rest van Nederland, die zich verschrikkelijk heeft gevoeld bij het ongeluk’, zegt Buijs. ‘Mijn verantwoordelijk lag bij de middengroep, en daarna volgde de verbinding met het grote en vooral het kleine – de getroffen families. We hebben meteen met bevolkingszorg plekken in de buurt geopend waar mensen zich konden verzamelen en waar hulpverleners en mensen van slachtofferhulp waren. De ouders werden ontvangen in een buurthuis. De hele buurt ontfermt zich over je. Dan is het goed om een plek te hebben waar dat kan.

Daar ben ik naartoe gegaan. Een vader zat daar met wat mensen; zijn vrouw werd nog gehaald. Een ander echtpaar had geen behoefte aan mij. Dat merk je meteen. Dan is het ook goed. Soms voel je je te veel op zo’n moment, maar dan blijkt dat iemand heel graag over zijn overleden kind praat en ook foto’s laat zien. Bij een echtpaar ben ik thuis geweest; een ander echtpaar had daar geen behoefte aan.’ Hoe doe je dat trouwens als burgemeester? Ga je op de bonnefooi langs? Neem je iets mee? Bel je aan? Of belt een voorlichter met de vraag of je welkom bent?

Burgemeester Buijs: ‘Dat is veel te belastend. De ochtend na het ongeluk was de begrafenisondernemer bij mij thuis. Ik heb toen gezegd: “Wij moeten doen wat de families willen en we belasten ze niet met de vragen.” Hij zat met de mensen om de tafel, dus ik heb alles via hem laten lopen, zodat we niet nog meer vreemde mensen in Oss lieten rondlopen.’

Oss zat namelijk niet op te wachten rouw van vreemden. Buijs: ‘Ik ga er niet over of mensen behoefte hebben om hun verdriet op een bepaalde manier te uiten, maar ik wist wel dat Oss geen troost kon bieden aan verdrietige mensen in het land.’

Stille tocht
Het Brabantse Oss moest aan zichzelf denken en zélf de draad oppakken, vond Wobine Buijs. ‘In het weekeinde na het ongeluk zou Theater De Lievekamp haar 50-jarig bestaan vieren. Kunnen we dat doen of doen we het niet? Die vraag leefde. Ik ben naar het theater gegaan en heb gezegd: “Wat jullie ook beslissen, wel of geen feest, er zal altijd kritiek zijn. Daarom neem ik de beslissing. Het gaat door.” In het theater kom je elkaar tegen en praat je erover. Het Osse theater is het trefpunt voor de Ossenaren. Als mensen het niet gepast vinden om over het spoorwegdrama te praten, dan komen ze niet.

De begrafenisondernemer zou ook gaan, maar ging toch liever niet. “Heb jij geen behoefte om met je vrienden een borrel te drinken? Het is zo groot voor je.” Hij was blij dat-ie uiteindelijk toch is gegaan. Wat een flauwekul dat dat niet zou mogen. Nee, je moet mens zijn. Even eruit, want het moest er ook uit. We vieren in Oss volgende week gewoon carnaval.’

Maar die stille tocht, die kwam er dus niet in Oss. Wobine Buijs: ‘Waarom misgunde ik mensen een stille tocht? Het antwoord is: de families zaten daar niet op te wachten. De familie wil de mijnheer of mevrouw ontmoeten die hun kind op die spoorwegovergang heeft vastgehouden. Dat telt. Zo’n enorme rouwbeweging neemt het verdriet van de familie over. Een tante stuurde een zwaargewond nichtje in het ziekenhuis een kaart, maar die kwam niet aan, want er waren vijfhonderd kaarten. De directbetrokkenen komen niet meer toe aan de gewone rouwverwerking. Nederland stort zich er massaal op. Ken je de film The Lion King? Daarin zegt de een tegen de ander: ‘Stampede in the gorge; Simba’s down there!’ Dat is wat er gebeurt. Er is veel behoefte om te rennen, maar misschien kunnen we even een pad afsluiten zonder te zeggen dat mensen niet mogen rennen.’

Beklagenswaardig
Zonder dat je die macht hebt, maar omdat je gezag hebt en tussen de partijen staat, zegt de beste lokale bestuurder van het land. Wobine Buijs: ‘Daarom was ik oprecht kwaad toen ik op de website van Binnenlands Bestuur las dat de burgemeester van Heerenveen de hedendaagse burgemeester in Nederland een beklagenwaardige figuur vindt omdat hij niets te vertellen heeft over zaken die mensen raken. Het spoorwegdrama heeft Oss tot in zijn ziel geraakt, en toch denk ik dat ik wat voor de stad heb betekend. Juist, denk ik, omdat ik formeel niets te vertellen heb en omdat ik niet gepolitiseerd ben.’

CV
Wobine Buijs-Glaudemans (Tilburg, 1960) behaalde haar kandidaats geschiedenis in Utrecht en daarna haar doctoraal bedrijfskunde in Delft en Rotterdam. Nadat ze bij VROM had gewerkt en twee jaar in Amerika woonde, streek Buijs neer in Den Bosch, waar ze docent aan de HEAO werd. In 1994 ging het gezin voor een tweede keer naar Amerika.

Van 1996 tot 2000 werkte Buijs weer bij hogescholen in Den Bosch en Breda. In 2003 werd ze er directeur van de academie voor marketing en business management en was ze Statenlid in Brabant voor de VVD. In 2007 werd ze directielid economie en mobiliteit bij de provincie Noord- Brabant. Eind september 2011 werd ze burgemeester van Oss.