Sociaal-democratie op het sterfbed

In die dagen had ik het voorrecht om hem voor het weekblad Vrij Nederland te mogen interviewen. Hij blaakte toen nog van zelfvertrouwen en van een onstuitbare vernieuwingsdrang. Ik stond er eerlijk gezegd een beetje van te kijken. Wouter Bos voorzag binnen acht jaar het einde van de PvdA en dat vond hij absoluut niet erg.

De enige redding voor zijn stroming, dacht hij, was een samensmelting binnen een nieuwe vooruitstrevende brede volkspartij, die wat hem betreft gerust mensen als Jan Marijnissen, Femke Halsema en Mark Rutte (!) op haar kieslijst mocht plaatsen. Er moest in Nederland een districtenstelsel komen, en gauw ook. Ook was het onvermijdelijk dat de politiek in Nederland 'veel persoonlijker zou worden'. Er gebeurde zoveel in de wereld, er veranderde zo veel zo snel, dat 'programma's al heel gauw weer uit zijn. Personen zijn eigenlijk een veel constantere oriëntatie op datgene waar een partij voor staat.' Dat had hij van Pim Fortuyn geleerd.

Kijk, dat was een man vol vernieuwingsvuur. En nu, nog geen vijf jaar later al, lijkt de profetie van toen uit te komen. Maar helaas. De teloorgang van de PvdA heeft niets van doen met de woeste vernieuwingsdrang van binnen uit, waar Wouter Bos toen nog op hoopte. Het sterfbed waarop de Nederlandse sociaal-democratie dezer dagen ligt te zieltogen, heeft daarentegen alles te maken met een bedenkelijk conservatisme.

De Leider zelf heeft zich in die vijf jaar omringd met dames en heren die juist een broertje dood hebben aan alles waar hij zo kort geleden nog maar als nieuwlichter op hoopte. Zelf druilt hij mee met alle geruststellende tegenzetten die JP de MP bedenkt om zelfs de voorzichtige kritiek van mensen als de Nationale Ombudsman, Alex Brenninkmeijer, en van de vice voorzitter van de Raad van State, Herman Tjeenk Willink, op een 'tut, tut, tut, zo'n vaart loopt het nu ook weer niet, te onthalen'. En als hij dezer dagen eigenmondig het woord voert, dan is het vooral om te laten zien dat er binnen zijn PvdA weliswaar geen avontuurlijke ideeën leven, maar dat er wel goed op de centjes gepast wordt. In de peilingen is de sociaal-democratie intussen gezakt naar 19 zetels, zes minder dan Rita Verdonk er op haar eentje bij elkaar weet te bluffen.

Geen wonder dus dat een nieuwe jongeman die naar de naam Michiel Emmelkamp luistert en die de leider is van de Jonge Socialisten, moord en brand roept omdat de PvdA vastgeroest is in al die achterhaalde mantra's waar geen hond meer warm of koud van wordt. Je zou denken dat zijn Leider hem dankbaar is of dat hij althans bij zichzelf denkt: ha, eindelijk. Maar nee hoor. Nog geen dag later nemen oude partijtijgers de matte verdediging op zich. Niks nieuws aan de hand, roepen mannen als Vreeman en Koole. In de tijd van Den Uyl was er ook een hoop geklaag! Nou dan! Tututut. Hou je koest, jongen.

Ondertussen staat de sociaaldemocratie van vandaag met de mond vol tanden zodra het een antwoord moet formuleren op de fundamentele kritiek van een man als Arie van der Zwan, die een dik boek lang als de beargumenteerde rode doodgraver optreedt.