Sjaak afhaak

Wel gekozen, niet in de raad

Vuistregel moet volgens Bijl blijven: wil je niet in de raad, ga dan niet op een lijst staan. Vooral lijstduwers en mensen die alleen wethouder willen worden, irriteren de bestuurskundige. Hij vindt het schandelijk dat kieslijsten bovenaan bevolkt worden door brutale would be-wethouders die nooit het plan hebben om in de gemeenteraad te komen. En lijstduwers, waarom vullen die hun steun aan een partij niet op een andere manier in ‘in plaats van de kieslijst te misbruiken’?

Van lijstduwers komen we niet snel af, daarom rust op hen de verplichting écht duidelijk te zijn over hun rol. ‘Als je de kiezer werkelijk vooraf op de hoogte stelt, ben ik daar vergeeflijk in’, zegt Bijl. Voor één categorie afhakers kan hij wel waardering opbrengen: mensen die opstappen na een groot verkiezingsverlies, zoals de PvdA-fractie in Apeldoorn en de Rotterdamse SP-fractievoorzitter Leo de Kleijn. ‘Dat is een legitieme reden. Soms moeten mensen sneuvelen om een nieuwe lijn te kunnen inzetten.’

Meer werk
Een greep uit inmiddels afgehaakte raadsleden. In Eindhoven besluit het verse gemeenteraadslid Lydia van Oostbrugge (21) haar zetel niet in te nemen. Zij kreeg 340 voorkeurstemmen en stond op de vierde plaats. In de vorige raadsperiode was Van Oostbrugge raadslid en vicefractievoorzitter. Bij de afgelopen verkiezingen verloor de SP in Eindhoven één zetel (van vijf naar vier). Omdat er daardoor meer werk op de SP-fractie af komt, trekt Van Oostbrugge zich terug: ‘Door mijn werk, studie en gezondheid lukt het me niet in het tempo mee te gaan.’

In Rotterdam, Dronten en Almere vallen eveneens met voorkeurstemmen gekozen SP’ers af. Niet erg, volgens SP-lijsttrekker Hans Everhard in Almere. Hij stelt dat het toch algemeen gebruik bij de SP is om de volgorde van de kandidatenlijst te respecteren, ook ‘al schuurt dat een beetje met wat de kiezer wil’.

Lijstduwers staan vooral vanwege hun marketingwaarde onderaan verkiezingslijsten. Toch stemmen veel mensen op de bekende persoonlijkheid. En soms worden ze dan verkozen. In Amsterdam wordt lijstduwer Thierry Baudet van Forum voor Democratie met ruime marge gekozen. Maar het drukke Kamerlid zal zijn plek in de gemeenteraad niet innemen, wat hij van tevoren al duidelijk maakte.

Ook de Kamerleden Sharon Dijksma (PvdA) en Pieter Omzigt (CDA) uit Enschede en ex-minister Melanie Schultz in Leiden staan als bekende lijstduwers hun net gescoorde zetel meteen af. Hetzelfde geldt voor landelijk minder bekende lijstduwers, zoals (oud-)wethouders Jop Fackeldey (PvdA, Lelystad), Joan Veldhuizen (PRO5, Bladel) en Miriam van Meerten (VVD, Gooise Meren). ‘Dank voor uw steun en waardering’, meldt Van Meerten haar kiezers.

Groot verlies
Beide gekozen PvdA-raadsleden in Apeldoorn nemen hun raadszetel niet in. Wethouder Johan Kruithof en fractievoorzitter Margo Jonkman besluiten niet in de raad terug te keren. Reden: het grote verlies van de PvdA in Apeldoorn (van vier naar twee zetels). Kruithof en Jonkman voelen zich verantwoordelijk voor het verlies en hopen dat jonge en nieuwe raadsleden de kar beter kunnen trekken.

In Rotterdam verlaat SP-fractievoorzitter Leo de Kleijn om dezelfde reden de gemeenteraad, waarvan hij twaalf jaar lid was. Bij de verkiezingen van 21 maart verloor de SP drie van haar vijf zetels. De Kleijn wil plaatsmaken, zodat de nieuwe tweemansfractie een verse doorstart kan maken. ‘Ik reken me het verlies van de SP aan’, schrijft hij aan burgemeester Aboutaleb.

In Den Haag weet PVV-lijstduwer en ‘mediapersoonlijkheid’ Henk Bres landelijk de aandacht te trekken met zijn innerlijke mijmeringen over het raadslidmaatschap. Moet je als lijstduwer wel of niet de raad in als je gekozen wordt? Eerst wel, meldt Bres op de PVV-website. ‘Ik vind dat als ik genoeg voorkeurstemmen krijg, ik dan ook in de gemeenteraad mot plaatsnemen.’ En zo geschiedde, met 1802 voorkeurstemmen.

Maar al snel daarna slaat de twijfel toe. Bres levert zijn plaats in. De PVV heeft in Den Haag twee zetels en Bres is bang zich met zaken te moeten bezighouden waar hij geen verstand van heeft. Wel wordt hij ondersteunend raadslid en zal hij namens de PVV het woord voeren over dierenmishandeling, veiligheid en ouderenbeleid.

Steunraadslid wordt ook Michel van Grinsven in Baarn. De nummer 4 van VoorBaarn kwam via voorkeurstemmen in de raad terecht, maar meldt meteen dat hij daar niet klaar voor is. Hij ziet af van het raadslidmaatschap. Via Facebook laat Van Grinsven weten dat hij er een nacht van wakker heeft gelegen. Lijsttrekker Tino Schouten vindt het een nobele beslissing: ‘Hij is enorm geschrokken. Ik heb liever dat hij er nu mee komt, dan dat hij er na verloop van tijd problemen mee krijgt.’

Rel
In Amsterdam trekt kandidaat-raadslid Yernaz Ramautarsing (Forum voor Democratie) zich voor de verkiezingen al terug. Hij staat nog wel op de officiële kieslijst en wordt gekozen, maar haakt af vanwege een rel rond racistische opmerkingen die hij onder meer in Whatsapp-groepen maakte.

In Aalten staat raadslid Willem Bruil (hoogleraar agrarisch recht aan de universiteit Groningen) op de kandidatenlijst van Henk Meerdink Volksvertegenwoordiging. Een week voor de verkiezingen laat hij zich echter uitschrijven uit de gemeente Aalten, om in een naburige gemeente te gaan wonen. Dus hij kan geen raadslid meer worden. Maar dat was toch al niet de bedoeling. ‘Iedereen wist dat ik ging verhuizen.’

En de VVD’er Mitchell van der K. ziet daags na de verkiezingen van zijn zetel in Almere af. De politie doet strafrechtelijk onderzoek naar hem vanwege computervredebreuk. Hij zou zich onterecht toegang hebben verschaft tot foto’s en video’s van tientallen privépersonen. Enkele weken voor de verkiezingen had hij de VVD-fractievoorzitter in Almere duidelijk gemaakt ‘vanwege zwaarwegende privéomstandigheden’ af te zien van een eventuele zetel. Maar hij ontkende toen, na expliciet doorvragen, dat strafrechtelijk onderzoek een rol speelde.

In Zwolle ziet VVD-wethouder René de Heer af van zijn plaats in de gemeenteraad. Hij kan niet garanderen dat hij vier jaar in de VVD-fractie zal zitten. ‘Ik doe het niet. Vanaf het begin was helder dat ik wethouderkandidaat ben. Als de VVD geen coalitiepartner wordt, ligt mijn toekomst buiten Zwolle.’

En in Sint Anthonis laat de lijsttrekker van het CDA al ver voor de verkiezingen weten dat ze niet beschikbaar is voor de gemeenteraad. Lijsttrekker en wethouder Ingrid Voncken woont trouwens niet eens in Sint Anthonis, en is ook niet van plan te verhuizen. Ze is dan wel lijsttrekker, maar wil alleen wethouder zijn: ‘Ik heb geen ambitie om raadslid te worden.’ Ze verwijst daarbij naar de plaatselijke VVD. ‘Lijsttrekker Bollen wil ook alleen wethouder worden en niet in de raad.’