Topambtenaren aan informateur: ‘Vergeet de gemeenten niet’

Medeoverheden moeten door een volgend kabinet gelijkwaardig worden betrokken bij de ontwikkeling van beleid. En ambtenaren moeten zich vrij kunnen uitspreken.

Onderling samenwerken

Dat schrijft de ambtelijke top van de ministeries in een brief aan informateur Ronald Plasterk. De secretarissen-generaal zeggen dat te doen ‘vanuit de noodzaak om het als politiek en overheid beter te doen.’ Die noodzaak is er, omdat ook zij zien dat het vertrouwen in de overheid en in de politiek de afgelopen jaren is gedaald. De brief moet worden gezien als een uitnodiging voor een nieuwe manier van onderling samenwerken. ‘Mensen willen één overheid ervaren en zo willen wij ook werken.’

Taken en financiën

Voor een goede samenwerking met de medeoverheden is het volgens de topambtenaren van belang dat er een goede balans wordt gevonden tussen taken en financiën. Directeur Leonard Geluk van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten reageert verheugd op de brief. Hij spreekt van ‘een cruciaal signaal’ van de secretarissen-generaal aan nieuw kabinet. De sg’s wijzen ook op het belang te focussen op de lange termijn en te kiezen voor bestaanszekerheid. Een oproep die aansluit bij de agenda van de gemeentekoepel. ‘De brief is me uit het hart gegrepen’, aldus de VNG-baas.

Openstaande vacatures

Behalve op betere samenwerking met de publieke dienstverleners, toezichthouders en medeoverheden ‘en hun professionals in de praktijk’, dringen de sg’s in hun brief ook aan op realisme over wat mogelijk en uitvoerbaar is. ‘Er staan duizenden vacatures open in de (semi)publieke sector en de Studiegroep Begrotingsruimte laat zien dat de budgettaire ruimte beperkt is. Bij veel publieke dienstverleners is bovendien sprake van verouderde systemen, nog lopende implementatietrajecten, aanvullend belast met te grote interne en externe verantwoordingsdruk en toegenomen complexiteit’, zo waarschuwen ze Plasterk. ‘Dit betekent dat niet alles kan, en zeker niet tegelijk. Als meer beloofd wordt dan waargemaakt, heeft dat weerslag op het vertrouwen in zowel overheid als politiek.’

Afrekencultuur

Saillant is dat de topambtenaren een apart punt maken van de politiek-ambtelijke verhoudingen. Die moeten in hun ogen soepel en open zijn. Ze vragen uitdrukkelijk ‘samen te blijven staan voor het belang dat ambtenaren zich in hun advisering binnenskamers vrij kunnen uitspreken en dat alle relevante invalshoeken op tafel komen.’ Alleen dan kan de politiek afgewogen beslissingen nemen, die vervolgens ambtelijk loyaal worden uitgevoerd. ‘De politieke leiding bepaalt de agenda en de koers, de ambtelijke leiding is verantwoordelijk voor het krachtig adviseren en het functioneren van het departement en haar ambtenaren. Daarbij staan wij als secretarissen-generaal voor onze mensen en een veilige en open werksfeer.’ Fouten moeten worden erkend, maar het moet zeker niet ontaarden in een afrekencultuur.