Omstreden buitenkunst: een paard en een periscopenboom

In 2012 laait in Oudewater een felle discussie op rondom een kunstwerk van Gabriël Lester vóór het Cultuurhuis: YGGDRASIL. Is het een boom van telescopen om de vooruitgang van de wetenschap te vieren of de wanstaltige ‘nachtmerrie van Willie Wortel’? Trouwens, wat doet dat opengereten paard daar? 

Weinig onderwerpen zetten de verhouding tussen burger en lokale overheid zo snel op scherp als kunst in de openbare ruimte. In een zomerserie belicht Binnenlands Bestuur de (voorgenomen) plaatsing van vijf omstreden kunstwerken. In deel 4: YGGDRASIL.

Vooruitgang

Gabriël Lester ziet in de telescoop een symbool van wetenschappelijke vooruitgang: een instrument waarmee je verder, scherper en dieper kan kijken. Een toepasselijk kunstwerk voor het Cultuurhuis, dat twee basisscholen en een bibliotheek huisvest.

Sigarettenboom
Al gauw blijkt dat een aantal omwonenden er heel anders over dacht. Lesters telescoopboom (YGGDRASIL staat in de Noorse mythologie voor wereld- of levensboom) werd door plaatsgenoten afgeschilderd als ‘het gedrocht’, ‘de sigarettenboom’ en ‘de nachtmerrie van Willie Wortel’. ‘Wanstaltig,’ en ‘verspilling van belastinggeld’, vonden tegenstanders, en al gauw herhaalden de lokale sociale media dezelfde oneliner: weg met de sigarettenboom.

Weinig effect

In eerste instantie hebben de protesten weinig effect. De gemeente vindt de bezwaren niet zwaarwegend genoeg en ook kunstenaar Gabriël Lester reageert laconiek. ‘Het duurt vaak even voor mensen een relatie met een kunstwerk hebben opgebouwd,’ zegt hij. ‘Ik geef het even de tijd.’

Verplaatst
Toch wordt zijn periscoopsculptuur na vier jaar alsnog verplaatst. Niet als gevolg van publieke druk, maar omdat het kunstwerk volgens de nieuwe richtlijnen niet meer geschikt zou zijn als speeltoestel. ‘Na overleg met de basisscholen De Schakels en de Immanuëlschool zijn we tot de conclusie gekomen dat het kunstwerk kinderen in hun spel belemmert,’ schrijft de gemeente Oudewater in een brief.

Weelderige boomsoort
YGGDRASIL krijgt een nieuwe plek in het park Ruyghe Wey, ten noorden van de wijk Klein Hekendorp.

Helaas blijkt het kunstwerk hier evenmin gewenst. Kort na de verhuizing planten twee raadsleden van coalitiepartij De Onafhankelijken klimop rondom het kunstwerk, in de hoop dat het beeld overwoekerd en aan het oog onttrokken zal worden. ‘Als het weer een beetje meewerkt, zal de stalen periscoopsculptuur komende zomer transformeren in een weelderige nieuwe boomsoort,’ schrijft de partij op Facebook.

Stervend paard

Opvallend genoeg valt in dezelfde periode een ander omstreden beeld in Oudewater precies hetzelfde lot ten deel. In 2012 maakte kunstenaar Ingrid Mol voor de mini-opera Boven het Land het beeld Paard: een stervend paard met een opengereten buik, waarin zich een motorblok bevindt. Het beeld verwijst naar de bloederige geschiedenis van Oudewater tijdens de Tachtigjarige Oorlog, maar kan op weinig goedkeuring rekenen.

Heg
Na felle protesten wordt Paard omgeven door een heg, die het kunstwerk vrijwel in zijn geheel aan het oog onttrekt. De gemeente Oudewater komt hiermee tegemoet aan de bezwaren van een aantal kritische inwoners, maar houdt zich tegelijkertijd aan haar verplichting om het beeld tenminste tien jaar te tonen. Een betere illustratie van de spagaat tussen de belangen van burgers en die van de kunstenaar is nauwelijks te vinden.