Eén Twente

Het WGR Plus verband Regio Twente wordt opgeheven. Volgens de voorzitter van het openbaar lichaam, Peter den Oudsten, zal dat de regio Twente niet doen verbrokkelen. De burgemeester van Enschede denkt dat de steden juist naar elkaar toe groeien. ‘Één gemeente van 360.000 inwoners maakt echt het verschil.’

Twente ligt op zo’n vervoersas, een die loopt van Engeland tot Warschau,’ zegt Peter den Oudsten, burgemeester van Enschede en voorzitter van het WGR Plus verband Regio Twente. Hij heeft net een praatje gehouden in Duitsland, namens de ‘Netwerkstad Twente’ (Enschede/Hengelo/Almelo/Borne/Oldenzaal), over het belang van grensoverschrijdende corridors, sterk bepleit door de Europese Commissie.

Organisator van de internationale conferentie was het samenwerkingsverband Münster-Osnabrück-Netwerkstad Twente. ‘Binnen dit gezelschap geldt Twente als één club. En zo is het ook. Twente is een culturele entiteit, met 630.000 inwoners ongeveer even groot als Friesland. Dat praat gemakkelijker dan elders. Als je elkaar op de camping tegenkomt en de één komt uit Haaksbergen en de ander uit Vriezenveen, dan heb je toch het gevoel dat je wat met elkaar hebt. Het FC Twente Gevoel.’

Peter den Oudsten (PvdA, 1951), losjes en ontspannen, energieke snelle prater. Afkomstig van het Friese platteland maar inmiddels bijna ‘Tukker onder de Tukkers’. Zonder de terughoudendheid en indirectheid die de Twent doorgaans worden toegedicht. In 1975 begon hij zijn loopbaan als voorlichter bij de gemeente Enschede. In 1984 vertrok hij, maar hij keerde in 2005 terug op het stadhuis, als burgemeester. Vorig jaar is hij met brede steun herbenoemd.

Met Den Oudsten als boegbeeld is de ‘Agenda van Twente’ ingezet, een ontwikkelings- en innovatieprogramma van de Regio Twente, provincie Overijssel en de Twentse gemeenten. Ook kwam een krachtige Twente-lobby op gang. Steden die met de rug naar elkaar stonden, bestuurders die in een voortdurende competentiestrijd waren verwikkeld, een grote tegenstelling tussen stad en platteland: verleden tijd volgens Den Oudsten. ‘Op economisch vlak is het gevoel van urgentie echt toegenomen. Onderwijs, bedrijfsleven en overheid trekken met elkaar op in één geluid.

Vrijwel nergens in het land verloopt de samenwerking zo soepel. Met ons innovatiebeleid willen we voor de langere termijn de economische structuur versterken. Daar hebben wij veel geld voor over. Vijf jaar geleden zijn we begonnen met 80 miljoen euro eigen geld en 50 miljoen erbij van de provincie, dus samen 130 miljoen euro. Het investeringsvolume is inmiddels de grens van 240 miljoen gepasseerd. Dat heeft in de afgelopen 10 jaar toch een gauw paar duizend banen opgeleverd in de hightech. Het economische systeem waarin wij werken in Twente is groter dan de gebieden waarover wij afzonderlijk verantwoording afleggen. Wil je vooruit komen, dan moet je absoluut gezamenlijk beleid maken. Dat is hier onomstreden.’

Diversiteit
Anders ligt het met de ruimtelijke ontwikkeling. Op dit punt wordt de eenheid die de regio naar buiten toe uitstraalt naar binnen toe niet op ieder stadhuis gedeeld. ‘Als puntje bij paaltje komt, zitten we onderling in een concurrentiepositie. Bij die 14 gemeenten zit een enorme diversiteit aan gedachten, opvattingen en benaderingswijzen rondom het begrip gemeentelijke autonomie. De één is bereid om verdergaand autonomie te delen dan de ander. Ik roep op tot een open mind en scherpe, fundamentele keuzes. Het verleden bewijst dat wij daar vaak moeite mee hebben.’

‘We staan aan de vooravond van het maken van een nieuwe ruimtelijk- economische visie. Waar leg je bedrijventerreinen aan, waar bouw of sloop je kantoren, waar komt nog woningbouw? In die keuzes moeten de steden volledig samen optrekken. Als we daartoe in staat zijn schuiven we automatisch opschaling iets verder weg. Lukt het niet, dan halen we haar dichterbij. Enschede neemt als grootste gemeente van de regio met bijna 160.000 inwoners de houding in dat wij een verplichting hebben ten opzichte van de regionale ontwikkeling. Die positie maakt dat het machtsdenken vanuit de stad niet meer de boventoon voert. Er is veel aandacht voor de verhouding stad-platteland. We nemen alle 14 gemeenten serieus.’

De decentralisatie en de bezuinigingen brengen de Twentse gemeenten in ieder geval qua bedrijfsvoering en uitvoering van wettelijke taken samen, is de overtuiging van de Enschedese burgemeester. ‘Het komende jaar wijst uit of we daar in slagen. Maar er is geen tijd te verliezen. Kijk eens naar hoe snel de decentralisaties gaan. Met verminderde budgetten kunnen wij zonder vergaande samenwerking de kwaliteit van dienstverlening niet handhaven. Het is ondenkbaar dat een individuele gemeente alle nieuwe taken alleen uitvoert en dat zou ze ook niet moeten willen. Ook het kabinet beseft dit, bij de keuze die het maakt om de schaal van lokale overheden te willen vergroten. Voor mij is het helder dat er op termijn op Twentse schaal één computersysteem komt, één salarissysteem, één belastingdienst. Ik zou het logisch vinden als de regio op het punt van shared services optreedt als een soort facilitator.’

Afstoffen
Den Oudsten maakt er geen geheim van dat hij het oude idee van ‘Twentestad’ wil afstoffen. Bij een eerdere (gestrande) fusiepoging ging het om samenvoeging van Hengelo, Enschede en Borne. Den Oudsten telt er nog graag Almelo en Oldenzaal bij op (nu de Twentse ‘Netwerkstad’). Van hem mag een fusie straks de héle Twentse regio omvatten. ‘Ik heb daar opvattingen over, maar die mogen geen belemmering vormen om tot andere vormen van samenwerking te komen en bestaande samenwerkingsvormen verder te ontwikkelen. Ik gooi de zaak open, omdat er geen begrenzing moet zijn aan de gedachtevorming. Een optimale ontwikkeling van de regio verloopt volgens mij het best in één bestuurlijke eenheid. Ik zeg erbij: dit is voor de lange termijn. Laten wij door een structuurdiscussie niet frustreren wat we op korte termijn samen kunnen doen en aandacht hebben voor alle visies die er leven. Je ziet dat gemeenten eerst kijken of ze iets kunnen met hun buren. Als dat geen stad is, volgt al gauw de conclusie dat het schaalniveau te klein is.

Mijn zorg is dat straks in Twente vele bloemen bloeien met korte termijn effecten. Als er een volgende schaalvergroting aan de orde is, moeten we voldoende basis hebben om het naar één organisatie om te vormen. Wat ik heel belangrijk vind, is dat de steden Almelo/Enschede/Hengelo samen optrekken en niet alle drie apart de omliggende gemeenten in het landelijk gebied om zich heen organiseren. Ik geef je op een briefje dat de stap naar één gemeente van 360.000 inwoners aan de oostkant van het land echt verschil maakt. Zeker in een omgeving die ook opschaalt: twee provincies die mogelijk samengaan in Landsdeel Oost, de vorming van een Nationale Politie, een OM dat zich organiseert op het niveau Gelderland-Overijssel.’

WGR+ weg, bestuurlijke drukte blijft
Overijssel telt 65 formele samenwerkingsverbanden, van stadsbank en sociale werkplaats tot waterschap. Tweederde is op publiekrechtelijke basis, de rest privaatrechtelijk. Daarvan wordt er binnenkort één geschrapt: de Regio Twente. De afschaffing zal volgens Den Oudsten geen grote omslag teweeg brengen, ‘De uitgangspunten blijven overeind. Het wordt een uitvoeringsorganisatie met minder beleid. Voor de organisatie heeft het evenmin grote gevolgen. Van de 600 ambtenaren bij de stadsregio werken er ongeveer twintig direct voor de WGR Plus.

De Twente-agenda wordt onverminderd uitgevoerd. Wel is onduidelijk waar de Brede Doel Uitkering-gelden heen vloeien. Daar zullen we in onze lobby aandacht aan besteden.’  De bestuurlijke drukte die Rutte en Samsom willen verminderen, neemt  door de opheffing van de stads­regio’s niet noemenswaardig af, denkt Den Oudsten: ‘Er wordt veel gepraat ja, maar in tijden als deze is dat ook nodig. De regio kenmerkt zich door hechte netwerken, waardoor de bestuurlijke drukte behoorlijk groot is. Ik heb voorgesteld alle vergaderingen voortaan op één dag te plannen, liefst in één gebouw. Dat stuitte op praktische bezwaren.’