Redder in nood

De publieke zaak

 

Na de enorme klap bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2010, moesten de ‘luiken van het CDA open’, vond gouverneur in Limburg Léon Frissen. In zijn provincie was de noodzaak tot vernieuwing extra urgent, want het CDA dreigde er zijn historische machtspositie te verliezen aan de PVV. En dus verscheen CDA-belofte en kind van Limburg Martijn van Helvert (33) ten tonele. Aan hem de schier onmogelijke taak om het CDA bij de Statenverkiezingen overeind te houden.

 

Toen de kruitdampen op 2 maart waren opgetrokken, bleek het CDA niet de genadeklap te hebben gekregen waar menigeen op had gerekend (of gehoopt). De PVV had weliswaar 1,2 procent meer stemmen gekregen, maar kwam net als het CDA met 10 zetels in de Staten. Het CDA had met Van Helvert verloren, maar was niet van de mat gespeeld. ‘En na het vertrek van één van de PVV-Statenleden zijn we weer de grootste fractie’, weet Van Helvert.

 

Voor de klas

 

Voordat Martijn van Helvert de rising star van de provincie werd, was hij meer dan 10 jaar raadslid in Echt-Susteren en had hij 5 jaar op zijn oude school in Sittard voor de klas gestaan als geschiedenisleraar. ‘Bekwaam maar onbevoegd’, lacht de politicus die zijn afstudeerscriptie wijdde aan de propagandapolitiek van de Romeinse keizer Augustus. ‘Ik vond het lesgeven geweldig.’

 

Waar ging het dan mis? Van Helvert: ‘Ik was in 2007 ook secretaris van het CDA in Limburg en wist dat als het CDA een derde gedeputeerde zou mogen leveren, Noël Lebens dat zou worden. Toen dat gebeurde, belde ik hem op om hem te feliciteren. En als hij advies nodig had, dan hoorde ik het wel. “Advies, advies, ik heb een bestuurssecretaris nodig”, zei Lebens. Als je geobsedeerd bent door de politiek, dan kun je zo’n kans niet laten lopen. Een superjob.’ Maar lang zou hij niet in het Gouvernement in Maastricht blijven. CDA-voorzitter in Limburg en burgemeester Dieudonné Akkermans had namelijk grootse plannen met Van Helvert.

 

De jonge hond uit Susteren moest de val van het CDA in Limburg breken. Het was in CDA-kringen niet onopgemerkt gebleven dat Van Helverts campagne ‘Eine nuuje jong veur Limburg in Den Haag’ hem in 2010 weliswaar geen Kamerzetel had opgeleverd, maar wel veel voorkeursstemmen en goede publiciteit.

 

Martijn van Helvert: ‘Begin november belde voorzitter Akkermans met de mededeling dat er in kleine kring over werd nagedacht om mij aan de ledenvergadering voor te dragen als nieuwe kartrekker bij de Statenverkiezingen. We zouden hoe dan ook verliezen, dat was wel duidelijk, maar als we ook nog met een zittend bestuurder als lijsttrekker de verkiezingsstrijd zouden ingaan, zou het leed niet te overzien zijn.

 

Ik had zelf in het partijbestuur iemand anders voorgesteld, maar daar werd verdeeld op gereageerd. In zo’n club heb je natuurlijk ook de vazallen van de zittende gedeputeerden. “Je weet dat ik voor de gedeputeerde Lebens werk en dat ik dan op de kieslijst boven hem kom te staan”?, vroeg ik Akkermans. Dat lossen we wel op, zei hij.’ Van Helvert nam onmiddellijk ontslag bij de provincie. ‘Ik kon onmogelijk bij het Gouvernement blijven. Had ik mijn papieren gehad, dan had ik weer gesolliciteerd bij een school.’

 

Mediageil

 

Geparachuteerd in de provinciale politiek, moest Martijn van Helvert de strijd aanbinden met PVV-lijsttrekker en Europarlementariër Laurence Stassen en VVD-leider en wethouder in Venlo Mark Verheijen. ‘Een ongelooflijk leuke tijd. Ik ben net als zoveel andere politici best een beetje mediageil’, zegt Van Helvert nu over de verkiezingsstrijd. Om in de campagne niet ondergesneeuwd en op 2 maart weggevaagd te worden, koos Van Helvert voor de confrontatie. ‘Niet tegen de PVV aanschurken, maar de onzin over moskeeën en doekjes in de kantine hekelen. De kiezers moesten iets te kiezen hebben. Dat we ook met een jong en nieuw iemand kwamen, heeft er mede voor gezorgd dat we niet zijn weggevaagd.’

 

Na de verkiezingen was het niet moeilijk om met PVV en VVD een college te vormen. Omdat de PVV per se met CDA en VVD wilde regeren, bleek PVV-leider Stassen bereid om veel water bij de wijn te doen. Dus geen drie gedeputeerden maar gewoon vijf, niets over moskeeën of hoofddoekjes en halal in het provinciehuis en nog steeds vier dienstauto’s (dat laatste inmiddels tot misnoegen van de twee PVV-gedeputeerden). Voordeel van de nieuwe coalitie is volgens Van Helvert dat de discussie meer in de Staten plaatsvindt. Hij zegt: ‘Vroeger kwam de fractieleider op maandagochtend naar de gedeputeerde voor overleg, nu komen we samen waar mij dat uitkomt. Ik agendeer ook.’

 

Minder regels, verbreding van de A2 en de A67 en aansluiting van de HSL op Luik, Düsseldorf en Brussel; hoofdpunten van het collegeakkoord waar de PVV op hamerde, maar net zo goed Van Helverts punten. Martijn van Helvert kijkt uit over het dakterras van het monumentale Glaspaleis van architect Frits Peutz in het hart van Heerlen.

 

Hij zegt: ‘Je zit hier op een kwartiertje rijden van Aken. De afzetmarkt in de regio Maastricht, Heerlen, Aken, Keulen, Düsseldorf en Luik is groter dan de Randstad, maar ik geloof niet dat politiek Den Haag zich dat realiseert. Aan de rand van de Randstad ligt een strook zand met water. Daar kun je niks aan verkopen, hier kun je in alle richtingen iets verkopen. Juist om de grootsheid van deze regio te benadrukken, heb ik wethouder De Wit voorgesteld om minister Verhagen volgende maand niet in Heerlen, maar op de markt in Aken te ontvangen. Maar dat is misschien iets te veel out of the box gedacht voor een ambtenaar.’

 

Want dat is Van Helvert sedert zijn vertrek bij de provincie: beleidsmedewerker economie en creatieve industrie in Heerlen. ‘En dan merk je opeens dat de provincie heel wat minder populair is dan je in het Gouvernement dacht. Ik moest gewoon een helm opzetten als ik zei dat ik van de provincie kwam’, lacht hij.

 

Krimp

 

Heerlen (90 duizend inwoners) heeft het moeilijk. Werd de grootste stad van de Oostelijke Mijnstreek begin van deze eeuw geplaagd door het drugstoerisme, tegenwoordig is de bevolkingskrimp de plaaggeest. Het winkelaanbod in het centrum is verschraald en er is veel leegstand. Nu even beleidsambtenaar Van Helvert: ‘Het gaat erom dat we het imago van de stad oppoetsen en dat het centrum vitaliteit krijgt. Je ziet dat nu gebeuren. Heerlen investeert als één van de weinige gemeenten in cultuur. We willen een creatieve broedplaats zijn.

Het is mijn opdracht om verbanden te leggen tussen grote werkgevers, makelaars en pandeigenaren. Volgende maand gaat de shop Heerlens DNA van start. Iedereen kan daar naar binnen om ideeën voor de stad te ontwikkelen. Dit jaar gaan we nog drie leegstaande panden invullen met creatieve industrie. Ze vinden het wel raar in het Gouvernement, maar ik vind het heerlijk om in een SP-stad te werken. Dan zeg ik: “Martijn van Helvert, gemeente Heerlen.” Dat is toch chic? Er is niets mis met Gulpen-Witten, maar Heerlen, dat is andere koek.’

 

Rode neus

 

Toen Van Helvert begin dit jaar solliciteerde in Heerlen, prijkte zijn verkiezingshoofd op borden en straathoeken. Van Helvert: ‘Een politieke benoeming kun je het niet noemen. Hier zit het CDA niet in het college. Toen ik bij haar binnenkwam voor een kennismaking, vertelde SP-wethouder Riet de Wit dat ze met moeite de behoefte kon onderdrukken om op alle CDA-posters mijn neus rood te kleuren. Ze had een positief advies gekregen van de afdelingschef, dus ik werd aangesteld. Ze beloofde dat ze het nooit meer over mijn CDA-leiderschap zou hebben, en die belofte is ze nagekomen.’

 

Het is ook wel gemakkelijk om een CDA-coryfee in huis te hebben. ‘Maar ik leg niet meer dan contacten; ik ga niet lobbyen bij het Gouvernement voor Heerlen’, zegt Van Helvert. Hij is op zijn hoede om niet beschuldigd te kunnen worden van wanbestuur en corruptie. ‘De lat ligt hier vele malen hoger. Als de politiek in Amsterdam miljoenen over de balk kiepert voor een metrolijn, stapt zegge en schrijven één bestuurder op, als hier 1000 euro naar de harmonie gaat waar een gedeputeerde af en toe trombone speelt, dan moet die gedeputeerde opkrassen’, aldus een verontwaardigde Van Helvert.

 

Sinterklaasaffaire

 

We hebben het over de fameuze Sinterklaasaffaire waarbij een deel van het Essent-dividend door het college van Echt-Susteren werd verdeeld onder bevriende verenigingen en het ontslag van gedeputeerde Herman Vrehen. Martijn van Helvert was er fractievoorzitter toen hij op weg naar het NS-station een poster zag over een carnavalshappening, met daarop de heugelijke boodschap: gesponsord door het CDA in Echt-Susteren.

 

Van Helvert: ‘Mijn mond viel open. Het leek alsof wij dat geld hadden gegeven, terwijl het subsidiegeld van de gemeente was. Ik ben gaan informeren en toen bleek dat meer subsidies namens de CDA-fractie waren verstrekt. Dat kon echt niet, maar onze wethouder Peter Pustjens vond het allemaal niet zo bijzonder. Ik wel en ik eiste dat hij zou opstappen. Jammer, want ik heb veel van hem geleerd. Het boterde niet tussen ons. Het dualisme bestond alleen in naam.

 

Pustjens wilde niet weg; toen kon ik niets anders doen dan zelf opstappen.’ Wethouder Pustjens stapte uiteindelijk in 2009 op, stelde zich kandidaat bij de raadsverkiezingen, kreeg veel voorkeurstemmen en is sinds vorig jaar weer wethouder. Martijn van Helvert: ‘Ik gun het hem en ik vind dat iedereen een tweede kans moet krijgen. En er is niets mis met je verkiesbaar stellen. Daarnaast hoor ik ook de geluiden dat mensen dit een verkeerd signaal vinden.

 

Dat het in Limburg nog steeds draait om vriendjespolitiek, terwijl we tot in het bespottelijke iedere belangenverstrengeling proberen te voorkomen. Ik vraag mij nu zelfs af of ik moet ingaan op de uitnodiging van de stichting Topsport Limburg om met de trein naar Londen te gaan om voor Limburg te lobbyen voor het wielrennen tijdens de Olympische Spelen van 2028. Betaal ik dat treinkaartje dan maar zelf? Dat is toch te gek?’ 

---

CV
Martijn van Helvert (7 april 1978) werkte van 2002-2007 als leraar geschiedenis in Sittard. Van 1998 en 2009 was hij raadslid voor het CDA in (Echt-) Susteren. Tussen 2007 en 2010 was hij bestuursassistent van gedeputeerde Noël Lebens. Eind 2010 stapte hij over naar Heerlen waar hij beleidsmedewerker werd. Martijn van Helvert stond in 2010 nummer 38 op de kieslijst van het CDA bij de Tweede Kamerverkiezingen. Hij werd in maart van dit jaar lid van PS van Limburg en meteen fractievoorzitter van het CDA.  

---

‘Het verschil maken’
Wat is het mooiste van de politiek?
Het verschil maken. Waar het om gaat is dat jij in de marge waarin jij wat mag doen, er het maximale uithaalt voor anderen. Als snotaap in de raad in Susteren was ik er ontzettend trots op dat door mijn inspanningen een oversteekplaats voor scholieren veiliger was geworden. Kleine dingen die toch iemand moet doen.

 

En het ergste?
Dat de kans bestaat dat je totaal ten onrechte wordt af geschreven, zonder dat men kijkt naar je staat van dienst. Gelukkig is het in Nederland gelukkig wel zo dat iemand die politiek is gestruikeld uiteindelijk weer overeind wordt geholpen.

 

Je bent premier, wat verander je?
Ik zou ervoor zorgen dat we ons niet meer concentreren op veiligheid, maar op zekerheid. Het kan niet dat we in Nederland onzeker zijn over ons pensioen; het kan niet dat we ons zorgen moeten maken over de zorg; het kan niet dat ons onderwijs onbetaalbaar en slecht wordt.

 

Je politieke carrière eindigt abrupt. En dan?
Als de directeur van mijn oude school opbelt met een baan als geschiedenisleraar, dan zou ik zelfs nu niet weten wat ik zou doen. Maar het liefst begin ik een frituur. Het lijkt mij chic om een hippe cafetaria te hebben. Netjes en strak. Niet zo’n smerige. Ik heb er laatst één gezien in Luik. Zowel kwalitatief als kwantitatief een fantastische zak frites.