Rutte en Reagan: Great Communicators

Daarmee had die partij zich naar een positie in het hart van de invloed gemanoeuvreerd en was de ideologie van Wilders zonder meer salonfähig geworden. Dat kon niet goed gaan: dit kabinet was instabiel en zou een gruwelijk beleid gaan voeren. Hoe eerder het zou vallen hoe beter.

Die beoordeling van het kabinet is sinds vorige week ineens omgeslagen. Niet bij rechts Nederland natuurlijk; daar is de toch al grote waardering voor Rutte-I alleen maar nog groter geworden. Na het mislukte studentenprotest en de nog erger mislukte manifestatie van links voor een ‘ander Nederland’ kon Rutte zich met de missie naar Kunduz een betrouwbare NAVO-bondgenoot tonen en bewijzen dat de rol van de PVV heel wat minder dominant is dan door velen gevreesd. Bovendien heeft hij de oppositie uit elkaar gespeeld: links vormt geen blok, maar een deel van links, het progressieve deel nota bene, heeft dit kabinet aan de meerderheid voor de nieuwe missie geholpen. De PvdA zat ineens in hetzelfde isolationistische bankje als de PVV en de SP.

Ondanks dat konden de oppositiepartijen tevreden zijn. De uitgestoken hand naar hen, door Rutte beloofd in het debat over zijn regeringsverklaring, bleek meer dan een loze belofte. Rutte zei hen nodig te hebben en deed concessies om hun steun te verwerven. Dat alles ging er heel openlijk aan toe. Rutte bedelde openlijk, de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie, Rosenthal (VVD) en Hillen (CDA), deden openlijk hun toezeggingen, en Jolande Sap, de nieuwe leidster van GroenLinks, deed openlijk verslag van haar telefoongesprekken met Mark Rutte.

Niets was vooraf geregisseerd, zo bleek. Dit was werkelijk dualisme in de verhouding tussen kabinet en Kamer, een verademing na zoveel decennia van monisme waarin de coalitie bij voorbaat aan handen en voeten was gebonden door een strikt en gedetailleerd regeerakkoord, waarin afspraken in de beslotenheid van schemerige achterkamertjes werden gemaakt en de oppositie bij voorbaat niets in te brengen had. Denkt u even terug aan dat debat in de Tweede Kamer waarbij de PVV-fractie de vergaderzaal uitliep omdat CDA-fractievoorzitter Van Geel onverdroten aangaf dat er voor hem en voor CDA en CU geen enkele ruimte was om op de argumenten en voorstellen van de oppositie in te gaan.

Deze nieuwe politiek vraagt om een ander soort politici, en vooral om een ander soort leiders. Wanneer onderhandelingen openlijk worden gevoerd en kabinet en Kamer elkaar met open vizier tegemoet treden, moeten de betrokkenen communicatief vaardig zijn. Zij moeten vertrouwen hebben en uitstralen, heldere en ondubbelzinnige taal spreken, en met een zekere charme en souplesse met hun gesprekspartners kunnen omgaan. In het wazige licht van een schemerlamp in een achterkamertje zijn deze kwaliteiten veel minder noodzakelijk. Dat is dan ook een van de interessantste ontwikkelingen van de afgelopen maanden: dat een structuurwijziging (Nederland wordt niet langer vanuit het centrum geregeerd maar is nu in twee blokken verdeeld) samen gaat met het aantreden van een nieuw soort politicus. Dualisme had met de moeizaam formulerende en duister sprekende Balkenende niet mogelijk geweest. Met Rutte kan het wel.

Rutte doet wat dat betreft denken aan een voormalig president van de Verenigde Staten, Ronald Reagan (1911-2004, president van 1981-1989). Reagan werd op 6 februari 1911 geboren, dat is aanstaande zondag dus precies honderd jaar geleden. De waardering voor Reagan is in Nederland altijd wat dubbelzinnig geweest, op z’n minst. Hij werd door velen gezien als een cowboy die als voormalig B-acteur speelde dat hij president van de Verenigde Staten was en die, als we niet uitkeken, de wereld in een atoomoorlog zou storten. Dat sentiment speelt nog altijd: in Den Haag blokkeert GroenLinks pogingen van de VVD om een straat naar Reagan vernoemd te krijgen. (En alleen daarom al zou zetelverlies bij de Statenverkiezingen voor GroenLinks niet minder dan verdiend zijn.)

In werkelijkheid was deze B-acteur al twee maal gouverneur van Californië geweest, was hij zuinig op belastinggeld en zo vastberaden in zijn opvattingen van goed en kwaad dat hij samen met de toenmalige paus hoofdverantwoordelijk is voor de val van de Muur. Maar belangrijker nog in verband met ons onderwerp is zijn bijnaam: The Great Communicator. Reagan was een ongecompliceerde man, met veel humor en zelfspot. Als mensen de foto zagen waarin hij als acteur met een gorilla in bed lag, zei hij: die met dat horloge ben ik. Op de vraag of hij zelf ook niet verantwoordelijk was voor de opgelopen overheidstekorten, zei hij: ja, want ik ben jaren een Democraat geweest. Hij was bovendien open en duidelijk, in zijn bedoelingen en in zijn taalgebruik. Diep gewortelde overtuigingen leidden tot een grote vastberadenheid. En bovenal: hij was optimistisch, altijd en overal. De mensen voelden zich thuis en op hun gemak bij deze goedlachse president.

In dit opzicht lijkt Rutte dus wel op Reagan. Mensen vinden zijn manier van communiceren een verademing na al die jaren Balkenende. Hij wekt vertrouwen en sympathie en dat zal zich op 2 maart ongetwijfeld uitbetalen. Waarbij het helemaal niet erg zou zijn wanneer deze premier ook inhoudelijk nog meer op de voormalige president ging lijken.

Bart Jan Spruyt