Randstadprovincies willen vingers niet branden aan herindeling

Provincies mogen van minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner (CDA) initiatieven nemen om gemeentelijke herindeling te realiseren. De nieuwe coalities in de Randstadprovincies willen echter hun vingers niet branden aan herindeling. De provinciebesturen van Utrecht, Noord-Holland en Zuid- Holland zullen volgens de nieuw gesloten coalitieakkoorden voor de periode 2011-2015 uiterst terughoudend zijn met herindeling.

De coalitie van VVD, D66, CDA en GroenLinks in Utrecht heeft in haar akkoord afgesproken dat zij de komende 4 jaar ‘geen initiatief neemt tot gedwongen gemeentelijke herindelingen’. Utrechtse gemeenten die door decentralisatie van rijks- en provinciale taken in problemen komen, moeten zelf hun boontjes doppen. Want de Utrechtse coalitie kiest er tevens voor ‘geen rol te spelen bij het oplossen van structurele bestuurlijke of financiële knelpunten bij gemeenten’.

Noord-Hollandse gemeenten die door overheveling van taken in bestuurlijke of financiële problemen komen, hoeven niet te vrezen dat het provinciebestuur hen richting herindeling zal sturen. De coalitie van VVD, PvdA, D66 en CDA geeft de voorkeur aan twee alternatieve instrumenten: ‘Als vanuit de controlerende taak op het gebied van het lokale openbaar bestuur blijkt dat de gemeente haar wettelijke taak niet naar behoren uitoefent, kan de provincie twee toezichtinstrumenten inzetten, te weten indeplaatsstelling en schorsen of vernietigen van besluiten’, zo staat in het Noord- Hollandse coalitieakkoord.

De Noord-Hollandse coalitie erkent overigens dat herindeling soms noodzakelijk is omdat burgers er belang bij hebben dat het bestuur krachtig hun belangen weet te behartigen. De ervaringen van de afgelopen jaren, met onduidelijkheid vanuit Den Haag of de Noord- Hollandse voorstellen voor gemeentelijke herindeling zoals in het Gooi worden overgenomen, heeft de coalitie verleid tot de eis dat ‘de provincie geen herindelingsprocedure start voordat het kabinet heeft aangegeven het advies van de provincie over te nemen’.

De nieuwe coalitie van VVD, D66, CDA en SP in Zuid-Holland wil korte metten maken met het beeld het afgelopen decennium dat de provincie onder leiding van commissaris van de koningin Jan Franssen, gemeenten slechts tot herindeling wil dwingen. ‘De provincie neemt niet zelf het initiatief’ tot herindeling, staat in het Zuid-Hollandse akkoord. Anders dan in Utrecht doet de provincie dat wel als sprake is van ‘structurele knelpunten van bestuurlijke of financiële aard die de betreffende gemeente(n) niet (voldoende) zelf aanpakken en niet anders dan door herindeling zijn op te lossen.’

Robuust

Vrijwillige gemeentelijke herindeling wordt door Zuid-Holland ondersteund. De nieuwe SP-gedeputeerde Rik Janssen is verantwoordelijk voor de portefeuille herindeling. Volgens SP-onderhandelaar Harre van der Nat gaat het nieuwe akkoord voor herindeling verder dan de oude beleidslijn met als uitgangspunt dat ‘herindeling alleen van onderop’ mogelijk is. De nieuwe coalities in Friesland en Groningen kiezen voor een actievere rol van de provincie als gemeenten bestuurlijk en financieel in de problemen komen. De bestuurskracht van Friese gemeenten kan door samenwerking worden versterkt, constateert de nieuwe coalitie van CDA, PvdA en FNP.

‘Maar effectieve democratische controle en aansturing vanuit de gemeenteraad is problematischer als een gemeente zich aan allerlei gemeenschappelijke regelingen moet houden. In dat geval kan herindeling een betere oplossing zijn. Als gemeenten kiezen voor herindeling hecht de provincie eraan dat gemeenten voor inwoners helder maken wat de winst van herindeling is. Ook moeten gemeenten aangeven dat een dergelijk voornemen op brede steun van de bevolking kan rekenen.’ De nieuwe Friese coalitie overlegt de komende tijd met de gemeenten over het advies van de commissie- Koopmans Meer burger, minder bestuur, dat voorziet in een herindeling van de huidige 23 Friese vastelandgemeenten naar negen fusiegemeenten.

De nieuwe Groningse coalitie van PvdA, GroenLinks en D66 ziet voor zichzelf ook een actieve rol om de Groningse gemeenten robuust te maken zodat zij ‘toegerust zijn om hun inwoners adequaat te bedienen’. Herindeling is voor de Groningse coalitie nadrukkelijk een bespreekbare optie, maar ‘bij voorkeur van onderaf en bij wezenlijke versterking van de bestuurskracht en samenwerking tussen gemeenten. Wanneer gemeenten er onderling niet (goed) uitkomen, vervullen we een actieve, bemiddelende en zo nodig een regisserende rol’, aldus het Groningse provinciale coalitieakkoord. Gemeentelijke herindeling is volgens de coalitieakkoorden in Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant geen afzonderlijke aandacht waard. ‘Samenwerking’ en ‘partnerschap’ zijn daar de sleutelwoorden.

Bussum tegen oplossing Donner

De gemeente Bussum is het oneens met het plan van minister Donner van Binnenlandse Zaken om in ’t Gooi in ieder geval een fusie van Bussum, Naarden en Muiden te realiseren. ‘Wij willen eerst helderheid over een mogelijke schadeclaim die Muiden boven het hoofd hangt. Derhalve heeft onze voorkeur nog steeds een bestuurlijke fusie van Bussum met Naarden en een samenvoeging van de ambtelijke organisatie van die nieuwe fusiegemeente met Muiden’, aldus de Bussumse burgemeester Milo Schoenmaker. Overigens heeft de Tweede Kamer de mogelijkheid om ook Weesp bij de fusie op ’t Gooi te betrekken. Twee andere omstreden herindelingsvoorstellen in de kop van Noord- Limburg en de Gelderse Vallei zijn door Donner ingetrokken.