Quick Scan: Woo gaat lokale overheden miljarden kosten

De Wet open overheid (Woo) kan voor lokale overheden erg duur uitvallen. De door de ministerraad benoemde consultants van ABDTOPConsult komen in een Quick Scan op basis van berekeningen uit op minimaal 1 miljard aan eenmalige aanloopkosten voor medeoverheden. De structurele kosten bedragen honderden miljoenen tot zelfs meerdere miljarden.

Een miljard voor aanloopkosten

In het eerste deel van quick scan, die in september 2016 gepresenteerd werd, kwam de impact van de Woo op de Rijksoverheid aan de orde. In het tweede deel, dat dinsdag is aangeboden aan de Tweede Kamer, wordt ingegaan op de impact van de wet op medeoverheden, koepelorganisaties van openbare lichamen en specifieke organisaties zoals de Hoge Colleges van de Staat. Ook semipublieke sectoren zijn er in meegenomen. De impact van de Woo moet volgens de rapporteurs ‘ook in kwantitatieve zin niet licht worden onderschat’. Er wordt aannemelijk geacht dat de eenmalige aanloopkosten voor alleen de gezamenlijke medeoverheden al snel minimaal een miljard euro bedragen.

ICT en opleiding
De oorzaken van de torenhoge kosten zijn de noodzakelijke investeringen in ICT, maar ook opleiding en training van eigen personeel gaat gemeenten, provincies en waterschappen veel geld kosten. De structurele kosten hiervoor zijn bij een optimistische schatting van de consultants enkele honderden miljoenen euro’s en bij een minder optimistische schatting minimaal een miljard euro en misschien zelfs enkele miljarden euro’s.

Flinke kosten voor koepelorganisaties
De koepelorganisaties zoals VNG, IPO en UvW worden er ook flinke structurele uitvoeringslasten verwacht, deze worden rond de 50 miljoen euro verwacht. Eenmalige investeringskosten voor deze organisaties voor ICT en opleiding van personeel zijn moeilijk te becijferen, aldus de rapporteurs. Het aandeel van de Hoge Colleges van Staat, de Raad voor de rechtspraak en het College van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten bedragen minimaal 15 miljoen euro en jaarlijks minimaal 10 miljoen. De kosten voor semipublieke instellingen en deelnemingen zijn niet te schatten, zolang er niet meer bekend is over het bereik van de randvoorwaardelijke Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB).

Risico voor geheimhouding
De rapporteurs wijzen behalve op de kosten ook op de bepalingen in de Gemeentewet en de Provinciewet over geheimhouding. ‘Er is een risico dat dit te laat wordt onderkend en het formele besluit tot geheimhouding pas wordt genomen op het moment dat actieve openbaarmaking al heeft plaatsgevonden.’

Plasterk geen voorstander
De Woo is een initiatiefwetsvoorstel vanuit de fracties van GroenLinks en D66. Dit wetsvoorstel is op 19 april 2016 door de Tweede Kamer der Staten-Generaal aanvaard en moet nog worden behandeld in de Eerste Kamer. Minister Plasterk gaf eerder al aan geen voorstander te zijn van de Woo. Vooral in het openbaar informatieregister dat onderdeel uitmaakt van de wet ziet hij geen brood. In zo’n register wordt alles bijgehouden en openbaar gemaakt wat een bestuursorgaan volgens de Archiefwet moet bewaren. Hierdoor wordt inzichtelijker welke documenten er toegankelijk zijn voor verzoekende partijen.

Zorgen bij VNG
Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)  is geen voorstander en denkt dat de Woo slecht nieuws is voor gemeenten. De VNG stelde eerder dat de Wet open overheid volstrekt onuitvoerbaar is in de huidige vorm. De eisen aan actieve openbaarmaking zorgen er volgens VNG voor dat het democratisch besluitvormingsproces binnen gemeenten ernstig wordt belemmerd en vertrouwelijk overleg over lastige kwesties nauwelijks meer mogelijk is. 

Het tweede gedeelte van de quickscan is hier te vinden.