Ruimte voor een jongerenpartij

Jongerenpartijen zouden bij verkiezingen kunnen rekenen op veel stemmen: ruim één op de vijf jonge kiezers (18-24 jaar) zou er blijkens onderzoek van IenO Research voor gaan als die mogelijkheid er is. In Amsterdam kan het. LEF droomt zelfs van twee raadszetels.

Je ziet ze niet al te vaak, politieke jongerenpartijen die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen en er vervolgens dan ook nog in slagen voldoende stemmen binnen te halen voor een raadszetel. In onder meer Amsterdam, Groningen, Maastricht, Utrecht en Wageningen lukte het de voorbije jaren. In Delft sleepte STIP Delft in 2018 zelfs zes zetels in de wacht, een resultaat dat werd verzilverd met een wethouderspost. Over het algemeen zijn het dus studentensteden waar jongerenpartijen weten te scoren, al wisten ze bij gemeenteraadsverkiezingen ook te oogsten in Lelystad, Meijerijstad en Best.

In universiteitsstad Tilburg bleef het vier jaar geleden bij een poging. Moederpartij VoorTilburg zat er al in de raad en zag ruimte voor de eigen jongerenclub om met een eigen kieslijst te komen. Er hadden zich zo veel jongeren bij de partij aangemeld, dat het tijd werd hen een eigen stem te geven. ‘Veel partijen hebben een jongerenafdeling, maar die mogen alleen zieltjes winnen’, liet de toenmalig partijvoorzitter in het Brabants Dagblad optekenen.

‘Bij ons mogen ze het zelf proberen.’ Jelle Oosterveld, student journalistiek, werd als lijststrekker aangewezen van Jongeren Voor Tilburg. De nieuwe loot aan de stam wilde zich met name hard maken voor meer werkgelegenheid in de regio voor afgestudeerden, zodat die niet allemaal de stad verlaten als ze eenmaal een diploma hebben. De schuldenproblematiek van jongeren was een ander speerpunt. Bang voor concurrentie van de eigen jongerenclub was VoorTilburg-raadslid Linda Oerlemans niet.

‘We doen het ieder op onze eigen manier’, zei ze desgevraagd tegen de verslaggever van de lokale krant. Toen puntje bij paaltje kwam, ging het feest echter niet door. Te vroeg nog om de jongeren zelfstandig te laten gaan, heette het. Te laat begonnen met het op poten zetten van de organisatie, aldus de lijsttrekker. En er zou meer tijd nodig zijn voor een eigen programma. Gemikt werd op de gemeenteraadsverkiezingen van 2022, dan moest het zover zijn.

Senioriteit

In Amsterdam en Den Haag is het oprichten van een jongerenpartij wel gelukt: LEF – voor de nieuwe generatie. De partij doet in maart in beide steden aan de gemeenteraadsverkiezingen mee. De Amsterdamse lijsttrekker Daniël van Duijn gaat zich naar eigen zeggen ‘tomeloos inzetten’ voor onder meer een proef met het basisinkomen, voor gelote burgerraden en voor het oplossen van de eenzaamheidscrisis. Als reminder en als statement dat het hem menens is, heeft hij de tien belangrijkste partijpunten op zijn rechteronderarm laten tatoeëren. Zijn motivatie om zich verkiesbaar te stellen? De benarde situatie van jongeren in het hele land. ‘Ze worden onderbetaald en er is geen woning voor ze’, zegt hij. Andere partijen hebben met hun voornamelijk door ouderen gevulde kandidatenlijsten volgens hem te weinig oog voor de noden en wensen van jongeren. En als ze al jongeren op hun kandidatenlijsten hebben staan, staan die meestal niet hoog. ‘De gehanteerde lijn bij de indeling is meestal senioriteit’, aldus Van Duijn. ‘Bij ons is de hele lijst jong.’

En jong is tot 35 jaar. Hij zegt het met enige aarzeling, want een marketing-adviseur had hem nog zo afgeraden zo’n leeftijdsgrens hardop te roepen. Dat zou immers stemmen kunnen kosten. Van Duijn zegt het toch, want hoe zou je je nou beter als jongerenpartij kunnen afficheren. ‘Het is niet zo dat ouderen niet welkom zijn bij ons. Maar voor hen hebben we een seniorenafdeling opgericht, een soort adviesraad zoals andere partijen dat in de vorm van jongerenafdelingen hebben.

Wij doen het omgekeerd. En daarbij: wij nemen die afdeling wel serieus; ouderen denken meer lange termijn, hebben meer dossierkennis en, niet onbelangrijk, 50-plussers weten meer fondsen aan te boren.’ Intussen kan de jonge garde in de woorden van Van Duijn ‘een frisse blik houden en iets meer spelen’ en het lef houden om te veranderen. ‘Dat is onze toegevoegde waarde’, zegt hij. ‘Daarom is de nieuwe generatie onmisbaar aan de tafel waar de beslissingen over onze toekomst worden gemaakt’, zo staat op de website van LEF.

Overschatting

Daniël van Duijn mikt in Amsterdam op twee raadsleden voor zijn partij. Met zoveel jonge kiesgerechtigde studenten in de stad – ruim 100.000 – moet dat doel in zijn ogen te halen zijn. Wordt de kiesgerechtigde leeftijd verlaagd naar 16 jaar, een streven van LEF, dan zou de wereld er voor LEF nog zonniger uitzien. Dat jongerenpartijen dan inderdaad wel eens zouden kunnen gaan vliegen, is in elk geval ook wat de uitkomst van het I&O Research-onderzoek laat zien. In de leeftijdsgroep van 16- en 17-jarigen zo blijkt uit het in opdracht van Binnenlands Bestuur gehouden onderzoek, zou ruim één op de drie kiezers bij de gemeenteraadsverkiezingen zelfs zijn of haar stem uitbrengen op een jongerenpartij.

Een andere, minstens zo relevante vraag is hoeveel van die jongeren van 16 en 17 jaar daadwerkelijk zouden gaan stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen als de stemgerechtigde leeftijd verlaagd zou worden naar 16 jaar. ‘Dan zeggen ongeveer zeven op tien dit zeker of waarschijnlijk te gaan doen’, zegt Asher van der Schelde van I&O Research op basis van het onderzoek. ‘Om een goede inschatting te maken van de opkomst is het echter beter om te kijken naar het percentage dat zegt ‘zeker’ te gaan stemmen. Van de 18-plussers zegt 65 procent zeker te gaan stemmen. De opkomst was in 2018 55 procent, deze 65 procent is dus waarschijnlijk een overschatting. Van de 16- en 17-jarigen zegt 30 procent zeker te gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen als dat mogelijk zou zijn. Ervan uitgaande dat dit ook een overschatting is, zou de opkomst – indien de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar zou gaan – waarschijnlijk ergens tussen de 20 en 30 procent liggen onder deze jongeren.’

Puur cijfermatig gezien is er volgens Van der Schelde landelijk zeker ruimte voor een jongerenpartij. Er zijn in Nederland zo’n anderhalf miljoen jongeren tussen de 18 en 25 jaar. Dat is 11 procent van de stemgerechtigde bevolking, oftewel zo’n zestien zetels. ‘Het probleem is echter dat jongeren ideologisch sterk van elkaar verschillen. Ze stemmen relatief vaker op progressieve partijen zoals GroenLinks, Volt en D66 maar ook partijen als DENK en FvD waren tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in zwang bij de jongere kiezer.’

Onderwerpen die voor jongeren belangrijk zijn, zoals klimaat, wonen en studiefinanciering, lijken nu bovendien door een aantal partijen te worden opgepakt. ‘Daardoor is er nu weinig ruimte voor een jongerenpartij om zich te profileren. Indien dit echter niet goed gebeurt en jongeren zich in toenemende mate benadeeld voelen, bijvoorbeeld vanwege hun positie op de woning- of arbeidsmarkt, zou deze ruimte wel kunnen ontstaan’, redeneert Van der Schelde.

Of het er in ons land van gaat komen dat de stemgerechtigde leeftijd, net als in steeds meer EU-landen, wordt verlaagd is overigens maar zeer de vraag. Bar veel draagvlak lijkt er niet voor te vinden. Uit het onderzoek blijkt dat driekwart van de Nederlanders tegen zo’n verlaging van 18 naar 16 jaar is. De steun voor verlaging varieert zelfs nauwelijks naar leeftijd. ‘Ook kiezers van 18 tot en met 34 jaar zijn het zelden eens met de stelling dat de stemgerechtigde leeftijd omlaag moet van 18 naar 16 jaar’, zegt Asher van der Schelde. Zelfs ruim de helft van de 16- en 17-jarigen vindt dat de stemgerechtigde leeftijd niet omlaag moet.

Mix jong en oud

De jongerenpartij in Tilburg kwam er in 2018 niet. Intussen is er wel wat ten gunste van de jongeren veranderd. Linda Oerlemans – nog steeds raadslid, maar voor een andere partij: ONS Tilburg – heeft er met haar fractie voor gezorgd dat iedereen van 16 jaar en ouder in haar gemeente burgerraadslid mag zijn. In de praktijk, zo moet ze desgevraagd erkennen, heeft haar eigen partij nog niet zo’n jeugdig iemand kunnen vinden voor die post.

En op die andere brandende vraag, of die eigen jongerenpartij nu wel is opgericht en klaar is voor de gemeenteraadsverkiezingen, is het antwoord ook ontkennend. ‘Toen, vier jaar geleden, was het te kort dag om nog voor de verkiezingen voldoende kandidaten te vinden en een verkiezingsprogramma te schrijven’, zegt ze terugblikkend. Nu hoeft het niet meer. ‘Veel beter is het een lijst te hebben met daarop een mix van jong en oud. Mede daarom staan er op onze drie kandidaten onder de 27. Tenminste, als je dat onder jong verstaat.’