Klimaatcrisis vraagt nieuwe bestuurskunst

De alarmtoon van wetenschappers over de klimaatcrisis wordt steeds luider. Ook veel Nederlanders maken zich zorgen. Tegelijk toont de verkiezingsuitslag dat veel kiezers meer directe zorgen hebben over migratie, huisvesting en levensonderhoud. Beide zorgen verdienen een deugdelijk politiek antwoord.

We weten dat problemen die burgers nu ervaren ten aanzien van migratie, huisvesting en (fysieke) veiligheid vele malen groter zullen worden als we niet óók hard werken aan een duurzame samenleving, zeker in een delta als Nederland.

Daar zijn onze (klein)kinderen straks de dupe van, nog daargelaten dat velen elders op de wereld de gevolgen van de klimaatcrisis nú al ervaren. Het zou daarom getuigen van ondeugdelijk bestuur als de klimaatcrisis wordt genegeerd. De prijs daarvan is hoog en wordt steeds hoger.

Cruciaal is daarom dat politici de komende jaren een bestuurskunst ontwikkelen die recht doet aan de zorgen van burgers in het hier en nu en tegelijkertijd verantwoordelijkheid neemt voor de toekomst van ons land en de planeet; die beide vraagstukken niet tegenover elkaar zet, maar in verbinding brengt; die klimaatbeleid voert dat leidt tot de realisatie van de doelstelling van Parijs maar ook goed is voor huishoudens met een kleine beurs; die hoop geeft voor de toekomst, ook aan mensen die terugverlangen naar een beter verleden.

Dit vraagt om méér dan politics as usual en is een forse uitdaging. Als bestuurskundigen claimen we niet dé oplossing te weten, maar benoemen we wel enkele concrete startpunten voor de nieuwe Tweede Kamer en het te vormen kabinet.

1. Bied perspectief op de korte en lange termijn: wees eerlijk over de klimaatcrisis die zich ontvouwt en presenteer tegelijkertijd een hoopvol perspectief dat energie geeft en waarin ook vraagstukken als sociale ongelijkheid en migratie zijn opgenomen; een samenhangende en verbindende visie die het vertrouwen geeft dat onze inspanningen aan huidige en toekomstige generaties een beter leven geven.

2. Kom direct in actie maar wees ook voorbereid op een marathon: veel vraagstukken van deze tijd vragen een lange adem en goed samenspel. Zorg dat beleid ten aanzien van huisvesting, sociale ongelijkheid en migratie niet alleen op korte termijn effect sorteren, maar ook belangrijke stappen zijn in de duurzaamheidstransitie, óver de komende kabinetsperiode heen. Zorg voor een institutionele waarborg van deze lange termijn, bijvoorbeeld in de vorm van een klimaatcommissaris en een klimaattoets voor nieuw beleid.

3. Stimuleer betrokkenheid in de samenleving voorbij de polarisatie: verbinding en begrip in de samenleving zijn essentieel als de spanningen rond allerlei crises oplopen; stimuleer het maatschappelijke gesprek tussen groepen en generaties over hun (uiteenlopende) zorgen over heden en toekomst.

4. Wees uitnodigend maar ook streng richting bedrijfsleven: de kennis en inzet van bedrijven is essentieel bij het werken aan grote vraagstukken zoals de klimaatcrisis. Zij hebben recht op een betrouwbare en vaste koers. Zorg voor een visie die duidelijkheid geeft over de noodzakelijke transitie en formuleer duidelijke (spel)- regels voor bedrijven; koppel dit aan consequente handhaving en onafhankelijk publiek toezicht. 

Het is zaak om de klimaatcrisis met open vizier tegemoet te treden en te verbinden aan andere maatschappelijke vraagstukken en de dagelijkse belevingswereld. Dat vraagt van de nieuwe Tweede Kamer en straks van het nieuwe kabinet om nieuwe bestuurskunst. Dat is in het algemeen belang en is nodig voor de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van de overheid.