Petitie in een handomdraai

Geen gesleep meer met papieren langs de deuren voor handtekeningen. Op de website petities.nl kunnen burgers een verzoek aan de overheid plaatsen en ondertekenen. Geen CO2-opslag in Barendrecht, tegen het kraakverbod of voor een parlementaire enquête naar de effecten van marktwerking in de zorg? Elke oproep die het algemeen belang raakt kan op de website worden geplaatst. Sinds 2005 verzamelde petities.nl al 857.609 handtekeningen en meer dan zevenhonderd petities.

De website is een project van de stichting petities.nl en wordt nu tot eind 2010 gefinancierd door het ministerie van Binnenlandse Zaken. De stichting wil het petitierecht in Nederland nieuw leven in blazen om zo burgers een instrument te geven om onderwerpen op de politieke agenda te krijgen. En niet zonder succes.

Begin 2009 haalde een petitie om vuurwerk alleen nog door professionals te laten afsteken nationale aandacht: ruim 63 duizend mensen namen de moeite een digitale handtekening. te zetten. Het meest populaire verzoek tot nu toe is om de standaard leeftijd voor borstkankeronderzoek te verlagen naar 30 jaar. Ruim 350 duizend mensen tekenden al voor deze lopende petitie. In Nederland krijgen vrouwen een borstonderzoek als ze 50 jaar zijn. Volgens de initiatiefnemers van de petitie is dit veel te laat, omdat borstkanker steeds vaker wordt vastgesteld bij vrouwen onder de 50 jaar en het aantal loopt snel op.

De stichting petities.nl, die de website ontwikkelde, nam al contact op met het ministerie van VWS voor een reactie, maar nog zonder resultaat. Het ministerie zegt eigen onderzoek te doen over dit onderwerp; het kan nog maanden duren voordat er een antwoord komt. Tijdens de presentatie van de website vorige week zei staatsecretaris Bijleveld dat het ‘van groot belang’ is dat overheidsinstanties reageren op een petitie: ‘Als dat niet snel kan, moet je dat op zijn minst laten weten. De overheid kan gewoonweg niet om zulke petities heen.’

Petitieloket

Strikt genomen verplicht een petitie de overheid of Tweede Kamer tot niets. Wel kan de petitie in de vorm van een burgerinitiatief worden geschreven. In dat geval moet de ontvanger de petitie bij 40 duizend handtekeningen verplicht in behandeling nemen. BZK stimuleert gemeenten om een ‘petitieloket’ te openen.

Zo’n loket zorgt er dan voor dat petities op de juiste plek terechtkomen en dat er een reactie komt. Twintig gemeenten deden dit al. Recentelijk kwam er ook een petitieloket bij vanuit het Europees Parlement. Dit loket neemt petities in ontvangst en zorgt voor vertaling.

Goed middel?

Demissionar staatsecretaris Binnelandse Zaken Ank Bijleveld (CDA): ‘Het indienen van petities is vooral een middel om als burger een signaal af te geven bij het bestuur. Burgers kunnen zo met de overheid communiceren en de agenda beïnvloeden. Daarbij is de terugkoppeling door de overheid heel belangrijk en daar wil ik me voor inzetten. Ik wil overheden dringend aanbevelen om als er petities binnenkomen zo snel mogelijk te reageren.’

André Krouwel, politicoloog aan de Vrije Universiteit in Amsterdam: ‘Met het stimuleren van petities geef je mensen de indruk dat ze invloed hebben, maar dat is nauwelijks het geval. Ik zou vanuit de emotie ook stemmen op het voorstel om vroeger onderzoek te doen naar borstkanker, maar het is niet aan mij om een afweging te maken. Dan doen politieke partijen in samenspraak met maatschappelijke organisaties. Politici moeten naar de voors en tegens kijken en een afweging maken. Petities zullen dus weinig uithalen, waardoor mensen teleurgesteld raken. Dat kan leidden tot minder politieke participatie. In plaats van te investeren in dure websites zouden we eerder moeten investeren in onze lokale politieke partijen. Die staan aan de basis van ons representatieve systeem.’

Rudy Andeweg, politicoloog aan de Universiteit leiden: ‘Het indienen van petities mag natuurlijk al lang. In die zin is deze website niets nieuws. Uiteindelijk worden de beslissingen genomen in de Tweede Kamer. Maar als een petitie breed gedragen wordt vind ik wel dat de Kamer haar beslissing kan heroverwegen, door bijvoorbeeld te spreken met experts. Als het een recente beslissing is kan dat ook worden uitgelegd aan de indieners van de petitie. Dan kan tegenwoordig gewoon per e-mail. Een petitie kan dus leiden tot óf agendabeïnvloeding óf een betere informatievoorziening. Beide zijn goede manieren om het wantrouwen tegenover de politiek te bestrijden.’

Jurgen van der Heijden, jurist aan de Universiteit van Amsterdam: ‘Het petitierecht bestaat al langer, dus het is niet echt nieuws. En de uiteindelijke besluitvorming vindt plaats in het parlement, dus wat dat betreft verandert er weinig. Bovendien vind ik het veel krachtiger als burgers zichzelf organiseren in plaats van een petitie ondertekenen. Zo zijn er relatief kleine patiëntenverenigingen die ontzettend veel krachten losmaken in de samenleving. Je kunt het vaak beter zelf regelen.’

Herman van Gunsteren, emeritus hoogleraar rechtsfilosofie aan de Universiteit Leiden: ‘Ik ben voor dit soort initiatieven, maar ik vraag me wel af of je kunt nagaan of alle handtekeningen uniek zijn. Het is natuurlijk heel gemakkelijk om meerdere e-mailadressen aan te maken en zo petities meerdere keren te ondertekenen. Maar daar vinden we ook wel weer wat op. Ik vind het een goed initiatief, want je kunt zo de politiek dwingen tot het behandelen van een onderwerp. Ik zou een petitie voor de gekozen burgemeester zo ondertekenen. We moeten vooral niet bang zijn en dit soort projecten stimuleren.’