Pavlovreactie

Meteen is daar de pavlovreactie van de Verenigde Staten die WikiLeaks-baas Julian Assange als een terrorist neerzetten. Ze willen hem voor de Amerikaanse rechter brengen.

Waar het mij om gaat is die pavlovreactie. Julian Assange is slechts de publicist van onwelgevallige feiten. Dezelfde pavlovreactie zie je in Nederland ook ten aanzien van klokkenluiders (zie ook vanaf pagina 8). Als een ernstige wantoestand naar buiten wordt gebracht, nadat interne procedures hebben gefaald, dan wordt de klokkenluider aangepakt. Barbertje moet hangen. Het is ook een signaal naar potentiële klokkenluiders: ‘Doe het niet want je hele hebben en houden wordt van je afgenomen en je hebt geen leven meer.’

De eerste keer dat ik dit goed zag, was toen ik in 1996 twee reportages maakte voor het televisieprogramma NOVA over klokkenluider Fred Spijkers. Hij was toen al 12 jaar een paria. Hij weigerde te liegen tegen de vrouw van een militair die omkwam als gevolg van het ontploffen van een ondeugdelijke mijn. Het ministerie van Defensie wilde dat Spijkers - als maatschappelijk werker in dienst van dat ministerie - de weduwe vertelde dat haar man een fout had gemaakt. Spijkers werd vervolgens zwart gemaakt, uiteindelijk ontslagen en voor gek verklaard. Een ongelooflijk groot complot waar de top van Defensie, artsen en ministers aan hebben deelgenomen. En anno 2011 loopt deze zaak nog steeds.

Het was toen en nu nog steeds een verbijsterende ervaring dat dit in mijn land, in mijn Nederland - en erger nog - bij mijn Nederlandse overheid mogelijk is. En Fred Spijkers is niet de enige klokkenluider die in Nederland in zijn hemd is gezet.

Ondertussen polderen we alweer jaren om te komen tot een onafhankelijk instituut waar klokkenluiders zich kunnen melden en dat een onafhankelijk onderzoek kan doen. Maar, zoals in een echte bananenrepubliek, komt zo’n instituut er niet. We hebben al jaren een commissie integriteit overheid die een wassen neus is en al 43 potentiële klokkenluiders het bos in heeft gestuurd.

Een initiatief om tot een onafhankelijk instituut voor klokkenluiders te komen is door minister Donner van Binnenlandse Zaken vakkundig de nek omgedraaid. Hij wil slechts een college benoemen dat klokkenluiders kan doorverwijzen naar bevoegde instanties.

Daar zitten klokkenluiders niet op te wachten. Ze weten hoe dat voor hen afloopt. Vraag het anders aan Fred Spijkers.