‘Gezag hebben door jezelf te blijven’

Otwin van Dijk neemt volgende week afscheid van de Tweede Kamer. Hij keert terug naar de Achterhoek om er burgemeester te worden van het roerige Oude IJsselstreek. ‘Ik heb mijn bucket list in Den Haag afgewerkt.’

Otwin van Dijk verruilt Tweede Kamer voor burgemeesterspost

De verhuisdozen staan in de gang van zijn flatje (Otwin van Dijk zal niet gauw pied-à-terre zeggen), op steenworp afstand van de Tweede Kamer. Terug naar Doetinchem, waar Van Dijk (41) wethouder was, om vervolgens neer te strijken in buurgemeente Oude IJsselstreek, waar hij begin juli burgemeester wordt. Van Dijk heeft in Doetinchem een alledaags rijtjeshuis, dus Oude IJsselstreek wordt niet opgezadeld met een deerniswekkende burgemeester die zijn kapitale pand aan de straatstenen niet kwijtraakt. ‘Ik heb altijd enige mate van onafhankelijkheid en vrijheid willen hebben. Je moet je niet hoeven afvragen: moet ik dit wel slikken? Ik vind het wel niet, maar aan het einde van de maand moet wel de hypotheek betaald. Dus dan maar geen vrijstaand huis. Ik ben erg van de soberheid; als ik ergens niet zo goed in ben, dan is het status.’

Dat laatste was de gemeenteraad van plattelandsgemeente Oude IJsselstreek ook al opgevallen. Van Dijk lacht: ‘Volgens mij ben ik er zelfs op uitgezocht. In het gemeentelijke persbericht bij mijn voordracht staat dat ik een laagdrempelig bestuurder ben. En laat ik dat nou ook heel belangrijk vinden. Je moet makkelijk benaderbaar zijn. Ook als Kamerlid wilde ik geen afstand scheppen. Je bent bestuurder en natuurlijk hoort daar gezag bij, maar als je het moet hebben van je grote huis, je stropdas of ambtsketen, dan doe je iets niet goed.’

Oude IJsselstreek zal de statusattributen van het burgemeesterschap de komende jaren dan ook met een kaarsje moeten zoeken bij Otwin van Dijk. ‘Iemand zei: “Jij wordt de eerste burgemeester op All Stars.”’

Kleinschalige zorg
Oude IJsselstreek krijgt dezelfde bereikbare Otwin van Dijk als burgemeester die wethouder was in Doetinchem en bijna vier PvdA-woordvoerder langdurige zorg, pgb, Awbz en Wmo in de Tweede Kamer. Iemand van wie, volgens de voorzitter van de vertrouwenscommissie in Oude IJsselstreek Gulden Siner (Lokaal Belang) verwacht mag worden dat ‘hij de samenleving verbindt en rust en stabiliteit breng’, maar daarover straks meer.

De Tweede Kamer op zijn beurt moet het doen zonder de kruisvaarder voor de rechten van mensen met een beperking, die zelf op zijn achttiende bij een zwemongeluk een nekwervel brak, daarbij een dwarslaesie opliep en in een rolstoel belandde. Volgens NRC Handelsblad het effectiefste Kamerlid van 2014. Met als hoogtepunt, begin dit jaar, de ratificatie van het VN-verdrag voor mensen met een handicap en Kamersteun voor zijn voorstel om algemene toegankelijkheid wettelijk vast te leggen.

‘Toegankelijkheid is de norm, ontoegankelijkheid de uitzondering geworden’, jubelt Van Dijk. Om er zonder een spoor van gramschap aan toe te voegen: ‘In de Tweede Kamer kon ik bijna tien maanden lang niet vanaf het spreekgestoelte mijn verhaal houden en kon de interruptiemicrofoon niet ver genoeg naar beneden, maar daar is het uiteindelijk ook gelukt.’

Het Kamerlidmaatschap was geen doel op zich, zegt Van Dijk, maar een middel ‘om een steen in de vijver te gooien’. Otwin van Dijk: ‘Om te laten zien dat je met een lichamelijke beperking Kamerlid kunt worden en met een verstandelijke beperking niet per se weggestopt hoeft te worden in de dagbesteding. Ik ben met mijn bucket list naar het Binnenhof gegaan om iets voor de inclusieve samenleving te betekenen.’

Doorbraken
En, heeft hij op de Haagse postzegel zijn wensenlijstje kunnen afvinken? Otwin van Dijk: ‘Ik heb wel doorbraken kunnen forceren. Ik wilde de toegankelijkheid voor mensen met een beperking regelen; dat is gelukt. Ik wilde in de Wmo vastleggen dat je niet afhankelijk bent van wat de gemeenteambtenaar bedenkt, maar dat je zelf je eigen indicatie mag schrijven en dat de gemeente daarop moet reageren; dat staat in de wet. Ik wilde bij de instellingszorg toe naar kleinschalige zorg; die beweging is ingezet. Ik wilde dat de samenwerking tussen zorgverzekeraars en gemeente werd vastgelegd; dat is ook gebeurd.’

Veel bereikt in Den Haag, alom gewaardeerd en ook geliefd across the aisle. Toen CDAKamerlid Martijn van Helvert vernam dat Van Dijk burgemeester werd, twitterde hij: ‘Zit er een goeie PvdA’er in de Kamer, wordt-ie burgemeester in Oude IJsselstreek’. Van Helvert nu: ‘Ik vind het ongelofelijk dat Otwin dit werk met dit tempo heeft gedaan. Dat moet voor hem een enorme extra inspanning zijn geweest. Dat kan niet anders. Zeker voor mensen met een beperking heeft hij een geweldige daadkracht getoond. Hij is ook zo’n vriendelijke man; qua uitstraling had hij zomaar een CDA’er kunnen zijn.’

Maar ook een Kamerlid met een knagend verlangen naar direct contact met de mensen. ‘En dat miste ik in Den Haag. Natuurlijk heb ik ontelbaar veel werkbezoeken afgelegd. Vorige week hebben we drie keer getankt. Drie uur in de auto voor de opening van een schooltje. Ik deed het met liefde en je ziet hoe groot Nederland is en welke geweldige initiatieven mensen ontplooien, maar je bent er geen onderdeel van. Je komt ergens, je bent even te gast, en je pakt je boeltje weer op. In de Achterhoek was het: “Hé, Otwin.” Je deelt lief en leed. Je bent onderdeel van de gemeenschap. Ik heb in Den Haag dingen kunnen regelen die ik als wethouder of burgemeester nooit had kunnen regelen, maar ik ben, hoewel je dat geloof ik nooit over jezelf mag zeggen, toch echt een mensenmens.’

Verbinder
Juist daarom heeft Otwin van Dijk voor het burgemeesterschap gekozen. ‘Hij is namelijk het symbool van het contact en de verbinding’, aldus Van Dijk. ‘Ons land smacht naar die verbinding, maar het antwoord van de Haagse politiek is eerder polarisatie. Ik merkte dat ik op het Binnenhof last had van de mentaliteit van het eigen gelijk. “Of we daarmee iets bereiken, kan ons niks schelen. Waar het om draait is, dat we hebben gezegd wat wij ervan vinden.” Het maakt kennelijk niet uit dat we in Nederland alleen maar op basis van compromissen kunnen besturen. Ik vind dat de politiek voorbij de polarisatie moet kijken. Lokaal is de burgemeester de persoon die dat kan doen.’

Verbinder in Oude IJsselstreek (bijna 40 duizend inwoners). Je zou denken: een ideale plek om bestuurlijk uit te buiken, wat valt er in het walhalla van het noaberschap nou te verbinden? Veel. Het rommelt en dondert in Oude IJsselstreek namelijk al sinds de samenvoeging van de gemeenten Wisch en Gendringen in 2005. Vorig jaar maart presenteerde oud-staatssecretaris en burgemeester Annelies Verstand een vernietigend rapport over de bestuurscultuur in de Achterhoekse gemeente. Kennelijk zonder de gemeenteraad in te lichten, gaf het college de Holland Consulting Group opdracht om het rapport van Verstand tegen het licht te houden. De uitkomst van dat onderzoek laat zich raden. De gebelgde raad stuurde het college naar huis, maar burgemeester Hans Alberse peinsde er niet over om óók op te stappen. ‘Ik ben blij dat we met elkaar een frisse start kunnen gaan maken’, zei de burgemeester in De Gelderlander. De commissaris van de koning dacht van niet en Alberse vertrok. Oude IJsselstreek kreeg eind vorig jaar eindelijk een nieuw college, maar niet nadat waarnemend burgemeester De Vreeze zich had afgevraagd: ‘Pas ik hier nog wel bij?’ Begin dit jaar werden de gemeentesecretaris en de raadsgriffier aan de kant geschoven.

‘Er is dus wat te doen. Het zou niets voor mij zijn om te relaxen op het gemeentehuis’, reageert Otwin van Dijk opgewekt. ‘Mensen die mij een beetje kennen, weten dat het lokaal bestuur altijd is blijven kriebelen. Ik vind besturen leuk en dat mag best op een moeilijke plek zijn. Ik ken Oude IJsselstreek goed vanuit mijn tijd als wethouder. De Achterhoek is mijn gebied. Toen dit speelde en ik de profielschets las over een benaderbare burgemeester met een open houding die hard werkt en met plezier meedoet aan het sociale leven, dacht ik: ze zoeken mij.’

De gemeente is de bestuurlijke bonje ook wel zat, heeft Van Dijk gemerkt. ‘Elke gemeente die er een tijdje niet zo goed op staat, vindt dat vervelend. Oude IJsselstreek heeft zoiets van: wij zijn geen rare gemeente en we willen de ellende achter ons laten. We gaan op zoek naar iemand die ons daarbij kan helpen. Laat dat mijn rol zijn.’

De voortekenen zijn gunstig, vertelt Van Dijk. ‘De voordracht was unaniem. De gemeenteraad was blij, het college is blij. Minstens zo belangrijk was de reactie van de mensen op straat bij een foto shoot in de gemeente. Ze stapten van hun fiets en staken hun duim op. Met mijn stijl moet het wel lukken.’

Zonder poeha
Nu we het daar toch over hebben. Die stijl is ongedwongen en zonder poeha, terwijl de meeste burgemeesters in pak en met ambtsketen om pardoes het heertje worden. ‘Als locoburgemeester in Doetinchem verzon ik de gekste smoezen om dat ding niet te hoeven dragen’, lacht Van Dijk. ‘Mensen zeggen tegen mij: “Dat burgemeesterschap past zo bij jou”, terwijl ik niet ben geboren met een stropdas en ambtsketen om. Kennelijk kun je burgemeester zijn, en daarin worden herkend en gewaardeerd, zonder dat je tien jaar ouder wordt. Ik begrijp dat je een pak draagt als je de gemeente vertegenwoordigt, maar de gemeentemedewerkers moeten zich voorbereiden op een burgemeester in spijkerbroek en op sneakers. Dat doet niets af aan je gezag. Juist door bij jezelf te blijven, straal je gezag uit.’

Megchelen en Ulft en de andere dertien kernen van Oude IJsselstreek gaan de burgemeester op gympen vaak tegen het lijf lopen. ‘Ik zal misschien meer op straat te vinden zijn dan andere burgemeesters. Als je het directe contact wilt en de gemeente vindt dat je verbinding moet leggen, dan moet je het contact wel zoeken.’ Maar ook Den Haag zal Van Dijk tegenkomen. ‘Eén dag in de week ga ik mij op landelijke thema’s storten. Dat is goed voor de gemeente, want daarmee houd ik binding met het Haagse, en het is goed voor mij. De toegankelijkheid voor mensen met een beperking is weliswaar door het parlement, maar daarmee hebben we het nog niet allemaal geregeld. Daarom blijf ik hobbyen en lobbyen op het Binnenhof. Ik heb wat met de inclusieve samenleving. Dat zit zo diep in mij, dat laat ik niet los. Als dat zou gebeuren, dan zou ik mijn kracht als mens verliezen.’

CV
Otwin van Dijk werd op 22 april 1975 geboren in de Utrechtse gemeente Rhenen. Van Dijk studeerde rechten aan de Universiteit Nijmegen. Tussen 1998 en 2004 was hij raadslid voor de PvdA in de Gelderse gemeente Duiven. Tijdens zijn studie trad hij in dienst bij de gemeente Nijmegen. Tot zijn benoeming als wethouder in Doetinchem in 2005 was hij in Nijmegen beleidsadviseur openbare orde en veiligheid. Van Dijk was wethouder tot september 2012, toen hij lid werd van de Tweede Kamer. Hij werd op 19 mei door de gemeenteraad van Oude IJsselstreek voorgedragen als nieuwe burgemeester. Otwin van Dijk verlaat op 5 juli de Tweede Kamer en wordt op 8 juli geïnstalleerd in Oude IJsselstreek.