Zal ik ook even naar de banden kijken?

Wat is er anno 2015 onpersoonlijker dan benzine tanken? Met de auto naar een van de pompen, dop eraf, slang in de tank, dop er weer op, naar binnen om te betalen en wegrijden maar.

Ooit was dat anders; toen boden benzinepompen nog echte service. De automobilist werd geholpen door heuse pompbedienden die niet alleen het vullen van de tank voor hun rekening namen, maar ook de voorruit schoonmaakten en desgewenst de bandenspanning en het oliepeil controleerden. Wie afrekende, kreeg nog wel eens iets praktisch mee, zoals een wegenkaart of een parkeerschijf.

De Onderzoeksraad Integriteit Overheid is ook van deze tijd, maar als het om het niveau van dienstverlening gaat is zo’n ouderwetse pompbediende nog niet zo’n slecht voorbeeld.

We zijn na ruim drie jaar de opstartfase voorbij. Melders van misstanden weten ons te vinden, we hebben onderzoeken lopen en afgerond. Onze adviezen zijn in geanonimiseerde vorm terug te vinden op onze website. Uit die adviezen blijkt dat het ons om meer gaat dan wat je de kernvraag zou kunnen noemen: heeft de melder gelijk, is er sprake van een misstand?
 

Wij besteden bijvoorbeeld bij onze onderzoeken ook altijd aandacht aan de vraag of de melder correct is behandeld. Zo hebben we een keer moeten vaststellen dat iemand ten onrechte was berispt voor de manier waarop hij een kwestie had aangezwengeld.
 

Een andere belangrijke taak is het geven van preventieve, op de organisatie gerichte adviezen. Het komt voor dat de conclusie luidt dat er in het concrete geval van een misstand geen sprake is, of dat melder niet ontvankelijk is, maar dat we bij de betrokken organisatie wel onduidelijkheden of vanuit het oogpunt van integriteit zelfs risicovolle omstandigheden hebben aangetroffen. Ten behoeve van het lerende vermogen van de organisatie en vergelijkbare organisaties doen wij dan suggesties voor verbeteringen.

De Onderzoeksraad vat zijn taak dus ruim op. Om de vergelijking met de benzinepompen te trekken: wij zullen het niet nalaten iets over de bandenspanning of het oliepeil te zeggen als wij denken dat daar aanleiding voor is. Die taakopvatting overstijgt wellicht het strikt juridische kader van ‘is de melder ontvankelijk?’ en ‘is er sprake van een misstand?’ Sommige organisaties waar wij onderzoek hebben gedaan, moeten merkbaar aan die ruime rol wennen. Anderen zien gelukkig dat zij er hun voordeel mee kunnen doen. Soms kan ouderwets heel modern zijn.

Frank Kerckhaert is voorzitter van de Onderzoeksraad Integriteit Overheid