Oekaze van Rutte
‘We run this country’, zei een voormalig CDA-minister ooit tijdens de verkiezingscampagne. Hij bedoelde dat het CDA – de eeuwige bestuurderspartij – aan de touwtjes trekt in het openbaar bestuur. Een vergissing die wel meer politici maken.
Het openbaar bestuur wordt geleid door ambtenaren. Want die maken het beleid, voeren het uit, evalueren het, adviseren erover en bereiden de besluitvorming erover voor. Ambtenaren geven leiding aan uitvoerende organisaties, rennen zich uit de sloffen om de burger het naar de zin te maken, de economie te stimuleren, rekeningrijden en marktwerking in de zorg te introduceren en belasting te heffen.
De facto zijn het dus ambtenaren die ‘run this country’.
Hebben politici dan helemaal niets in te brengen? Natuurlijk, op hoofdlijnen nemen zij beslissingen, die dan uitgevoerd worden door ambtenaren. En ze mogen elkaar uitkafferen in de Tweede Kamer. Want daar is blijkbaar een maatschappelijke behoefte aan. Daarnaast legt de politiek bestuurder het beleid uit in de krant. En draagt de verantwoordelijkheid, natuurlijk
Als wij ambtenaren een slecht idee hebben, kost het niet ons, maar de politici de kop. Bijvoorbeeld: het ambtelijk deel van het ministerie van Financiën is natuurlijk in hoge mate verantwoordelijk voor het slechte beleid en toezicht op de financiële sector van de afgelopen jaren. Toch zijn er geen ambtelijke koppen gerold toen dat hele toezicht bleek te falen en diepe gaten sloeg in de Nederlandse schatkist. Daar had best een DG of een SG op mogen sneuvelen…Maar nee, het vraagstuk van wie er verantwoordelijk voor was, werd in de Tweede Kamer besproken, niet op het ministerie.
Wij ambtenaren bedenken dus zaken en leggen de verantwoordelijkheid daarvoor bij de politiek. Zo zit formeel het staatsbestel en onze democratie in elkaar. En iedere ambtenaar en politicus weet dat de informele werkelijkheid anders is.
Ernstig was natuurlijk dat die formele werkelijkheid door oud Premier Kok met een oukaze werd opgelegd aan de informele wereld: ambtenaren mochten geen contact hebben met politici, anders dan hun eigen minister. Contacten met Kamerleden waren uit den boze. In de praktijk hield geen ambtenaar of Kamerlid of minister zich daaraan. Maar het gaf in de contacten altijd wel een ongemakkelijk gevoel.
Gelukkig heeft Premier Rutte nu tijdens het overleg met de Tweede Kamer aangeven dat hij van die Oekaze van Kok af wil. Ambtenaren mogen best contact hebben met Kamerleden, als ze dat maar melden aan de minister. En natuurlijk mogen ze ook hun eigen mening over zaken geven. Als het Kamerlid maar beseft dat dat niet de mening van de minister is.
Deze oekaze van Rutte zal ongetwijfeld leiden tot normale en informele contacten tussen ambtenaren en Kamerleden. Kunnen die Kamerleden ook weer eens van gedachten wisselen met de personen die daadwerkelijk ‘run this country’.
Paul Lensink
De facto zijn het dus ambtenaren die ‘run this country’.
Hebben politici dan helemaal niets in te brengen? Natuurlijk, op hoofdlijnen nemen zij beslissingen, die dan uitgevoerd worden door ambtenaren. En ze mogen elkaar uitkafferen in de Tweede Kamer. Want daar is blijkbaar een maatschappelijke behoefte aan. Daarnaast legt de politiek bestuurder het beleid uit in de krant. En draagt de verantwoordelijkheid, natuurlijk
Als wij ambtenaren een slecht idee hebben, kost het niet ons, maar de politici de kop. Bijvoorbeeld: het ambtelijk deel van het ministerie van Financiën is natuurlijk in hoge mate verantwoordelijk voor het slechte beleid en toezicht op de financiële sector van de afgelopen jaren. Toch zijn er geen ambtelijke koppen gerold toen dat hele toezicht bleek te falen en diepe gaten sloeg in de Nederlandse schatkist. Daar had best een DG of een SG op mogen sneuvelen…Maar nee, het vraagstuk van wie er verantwoordelijk voor was, werd in de Tweede Kamer besproken, niet op het ministerie.
Wij ambtenaren bedenken dus zaken en leggen de verantwoordelijkheid daarvoor bij de politiek. Zo zit formeel het staatsbestel en onze democratie in elkaar. En iedere ambtenaar en politicus weet dat de informele werkelijkheid anders is.
Ernstig was natuurlijk dat die formele werkelijkheid door oud Premier Kok met een oukaze werd opgelegd aan de informele wereld: ambtenaren mochten geen contact hebben met politici, anders dan hun eigen minister. Contacten met Kamerleden waren uit den boze. In de praktijk hield geen ambtenaar of Kamerlid of minister zich daaraan. Maar het gaf in de contacten altijd wel een ongemakkelijk gevoel.
Gelukkig heeft Premier Rutte nu tijdens het overleg met de Tweede Kamer aangeven dat hij van die Oekaze van Kok af wil. Ambtenaren mogen best contact hebben met Kamerleden, als ze dat maar melden aan de minister. En natuurlijk mogen ze ook hun eigen mening over zaken geven. Als het Kamerlid maar beseft dat dat niet de mening van de minister is.
Deze oekaze van Rutte zal ongetwijfeld leiden tot normale en informele contacten tussen ambtenaren en Kamerleden. Kunnen die Kamerleden ook weer eens van gedachten wisselen met de personen die daadwerkelijk ‘run this country’.
Paul Lensink
Politici nemen de besluiten, bepalen de grote lijnen. De enige kwalificatie die zij daarvoor nodig hebben is hoog op een lijstje staan, oftewel gekozen worden.
Ambtenaren leveren de cijfers en de (vak)kennis aan en bewaken de continuiteit. Zij worden daarop geselecteerd, door een sollicitatieprocedure. En indien zij ongeschikt zijn, kunnen zij ontslagen worden (in theorie ten minste, mag in de praktijk overigens best wat vaker...)
Contact tussen die twee is daarom essentieel!