Pleidooi voor een Deltacommissaris voor de Maas

Nieuwe scenario’s moeten de Maas robuuster maken voor de extreme wateroverlast als gevolg van de twee dagen durende clusterbuien van juli. Maar de rivier moet ook beter bestand zijn tegen andere extremen zoals droogte, lozingen van chemische stoffen, cybercrime of een ongeluk met de kerncentrale Tihange in België. Een Deltacommissaris voor de Maas zou de ‘centrale systeemverantwoordelijke’ moeten worden.

Dat bepleit een groep van verontrustte bestuurdskundigen onder leiding van Arno Korsten, emeritus hoogleraar van de Universiteit Maastricht in een notitie aan Johan Remkes, commissaris van de koning in Limburg.

 

Miljoenenschade

Niets minder dan ‘een beleidshiaat’ en zelfs ‘een wetgevingslacune’ constateren de bestuurskundigen naar aanleiding van de zondvloed die half juli alleen al in Valkenburg aan de Geul voor vierhonderd miljoen euro schade zorgde. Schattingen gaan uit van tweehonderd miljoen euro aan materiële schade aan huizen en wegen en tweehonderd miljoen euro aan gederfde inkomsten van toeristen.

‘Er is geen strategie voor preventie en waterveiligheid in het stroomgebied van de Maas’, schrijven Korsten c.s. ‘We beschuldigen niemand, maar er is sprake van een taakgebied dat niemand oppakt.’

Er ontbreekt bijvoorbeeld een ‘early warning system’ dat de nadere wateroverlast voorspelt waardoor sneller maatregelen kunnen worden getroffen. Nu overheerste de afzonderlijke expertise van Rijkswaterstaat, waterschap Limburg en de veiligheidsregio. Defensie was ter plekke, de gemeenten leverde, al dan niet tegen betaling, zandzakken, maar waar was de gedeputeerde, zo vragen de bestuurskundigen zich af.

 

Zichtbaarheid

De bewindsvrouw van Infrastructuur en Waterstaat werd alleen in Noord-Limburg gesignaleerd en de nationale Deltacommissaris zagen we verschijnen in talkshows. De door hoogwater getroffen burgers ontvingen waardering, ook van het provinciebestuur, hoewel een verantwoordelijke gedeputeerde niet is gezien, aldus de auteurs. ‘Van een daadwerkelijke coördinatie door de regering en de provincie was geen sprake. Wie is zichtbaar verantwoordelijk voor en na de ramp’, zo vragen ze zich af.

 

Internationaal actie

Waterschap Limburg stelde niet meer te kunnen doen aan de Geul dan is gedaan. Meer bescherming zou niet te verwachten zijn. ‘Dit is ‘U moet het er maar mee doen-effect’’, concluderen Korsten c.s. over de houding van het waterschap. En: ‘Wordt nu geaccepteerd dat het volgend jaar weer raak is?’

Volgens de Grondwet, Waterschapswet en Waterwet is het provinciebestuur verantwoordelijk, maar de gedeputeerden staan tegenover het waterschap (verantwoordelijk voor de zijrivieren en beken) en het rijk (Maas) als het gaat over de hoogte van de dijken. Een Deltacommissaris voor de Maas zou als ‘centrale systeemverantwoordelijke’ meer sturing in de waterstromen van de rivier moeten zorgen, en ook internationaal actie kunnen ondernemen, geloven de bestuurskundigen.

 

Ondertunnelen Valkenburg

De klimaatverandering met toenemende kans op clusterbuien dan wel ‘plotselinge droogte’ zal de gevaren van de Nederlandse risicomaatschappij nog vergroten. Een Deltacommissaris voor de Maas moet daarom ‘het bestuur van het onverwachte’ op zich nemen, menen de opstellers. Een technische maatregel die de auteurs voorstellen, is te Valkenburg een tunnel voor de Geul onder de stad aan te leggen. ‘Zet de universiteiten van Delft en Wageningen aan het werk’, schrijven de auteurs. ‘Er zijn slechtere plannen met minder urgentie bedacht.’

Waterschap Limburg heeft de notitie van de bestuurskundigen ‘met waardering’ ontvangen, net als andere bijdragen. ‘We gaan samen met de provincie in gesprek met het ministerie om na te gaan wat extra nodig is om het Limburgse watersysteem klimaatrobuuster te maken’, licht dijkgraaf Patrick van der Broeck toe. ‘Onder leiding van Provincie Limburg wordt hiervoor snel een Actie Waterplan Limburg uitgewerkt.’ Het gaat volgens de allereerste inschattingen om honderden miljoenen voor de komende tien jaar.

 

Operationeel team

Een formele reactie op de notitie kan de provincie Limburg nog niet geven. ‘Het krijgt zeker aandacht’, meldt een woordvoerder. Of een Deltacommissaris Maas helpt, kan Limburg dus niet zeggen. De provincie weerspreekt echter de aantijgingen van Korsten c.s. ‘Loco-commissaris Van Toorenburg ontving meteen staatssecretaris Van Veldhoven, gouverneur Remkes leidde de koning en koningin rond, minister president Rutte is op bezoek geweest, net als Deltacommissaris Glas, die op 22 juli zowel Meerssen als Valkenburg bezocht’, aldus de woordvoerder. ‘En veel gedeputeerden spraken al met alle belanghebbende partijen.’

Gouverneur Remkes bemoeide zich vorige week nog vanuit zijn vakantieadres met de schaderegeling die intussen is afgesproken, waarbij het rijk ruimhartig over de brug komt en verder gaat dan de Wet Tegemoetkoming Schade verordonneert. Intussen worden ook boeren die gewassen verbouwen in de voor waterberging bestemde uiterwaarden langs de Maas gecompenseerd voor schade, meldt het ministerie van Landbouw.

De woordvoerder: ‘Het is misschien niet voor iedereen zichtbaar, maar er is intussen een operationeel team in het leven geroepen dat zich bezighoudt hoe dergelijke zaken in de toekomst te voorkomen.’