ROB uit zorgen om tanend gezag overheid
De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) gaat onderzoeken hoe het is gesteld met het vertrouwen van de burger in de overheid. Vooral door de Toeslagenaffaire is het gezag van de overheid volgens de adviesraad ter discussie komen staan. Een toetingskader 'goed bestuur' zou kunnen helpen.
De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) gaat onderzoeken hoe het is gesteld met het vertrouwen van de burger in de overheid. Vooral door de Toeslagenaffaire is het gezag van de overheid volgens de adviesraad ter discussie komen staan.
Het vertrouwen dat de overheid de grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd goed aankan, is volgens de ROB niet vanzelfsprekend meer. De bestuurlijke spanningen tussen met name het rijk en gemeenten dragen evenmin bij aan het vertrouwen in het openbaar bestuur. Vandaar dat de Raad het de hoogste tijd vindt te onderzoeken hoe het staat met het gezag van de overheid.
Draagvlak
Lang niet iedereen, zo merkt ROB in het voorwoord bij zijn werkprogramma voor de komende twee jaar op, pikt de vergaande en directieve overheidsmaatregelen waarvoor grondrechten moesten wijken. En wat bij het draagvlak voor het coronabeleid niet heeft geholpen, is dat politieke ambtsdragers de door hen afgekondigde richtlijnen zelf niet consequent volgden, zo betoogt de adviesraad. Maar minstens zo funest was het falen van de overheid in de kinderopvangtoeslagaffaire. En dat was geen incident, zo leerde onderzoek van de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties van begin dit jaar: veel meer burgers zijn de afgelopen jaren klem komen zitten tussen balie en beleid.
Daar komt dan nog eens de tot dusver weinig geslaagde decentralisatie van met name de jeugdzorg bij, een taak waarvoor de gemeenten van het rijk veel te weinig geld mee kregen. Gevolg: jaren durend gesteggel tussen rijk en gemeenten over de centen, waarvan de burgers uiteindelijk de dupe zijn.
Riskant
Voor de legitimiteit en effectiviteit van het optreden van de overheid is het volgens de ROB cruciaal dat mensen de overheid gezag toedichten. Met alleen machtsuitoefening kom je er als overheid niet. ‘Macht is de mogelijkheid om gedrag van mensen te beïnvloeden op basis van formele wetten en regels. De overheid heeft de macht om het gedrag van mensen te beïnvloeden, zoveel is wel duidelijk geworden tijdens de coronacrisis. Gezag staat voor de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op basis van eigenschappen zoals kennis, ervaring, leeftijd, anciënniteit en uitstraling. Macht heb je op basis van formele gronden, gezag moet je verdienen. Een overheid die alleen opereert op basis van macht, is veel minder effectief en is bovendien riskant voor de samenleving’, waarschuwt de adviesraad. ‘Daar dreigt het recht van de sterkste een dominant principe te worden. De winnaars kunnen in die context hun positie versterken, de kwetsbaren zullen de samenleving als (nog) onveiliger ervaren.’
Toetsingskader ‘goed bestuur’
De Raad gaat daarom pogen een toetsingskader voor goed bestuur te ontwerpen, waarin komt te staan wat ‘goed bestuur’ inhoudt. Daarnaast neemt de ROB een jaar de tijd om het gezag en het functioneren van de overheid te verkennen vanuit het perspectief van de burger. Dat wordt onder andere een soort antropologische verkenning naar de ervaringen en verhalen van burgers die in de knel komen door de overheid en een meer bestuurskundige/filosofische studie naar de ontwikkeling van de gezagsrelatie tussen burger en overheid door de decennia heen.
Reacties: 14
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
In dit artikel staat: “ Een overheid die alleen opereert op basis van macht, is veel minder effectief en is bovendien riskant voor de samenleving.” Dat riskante zien we nu dagelijks gebeuren.
Ik denk dat dat wel meevalt. Die Toeslagenaffaire interesseert de meeste mensen geen reet. Ik denk dat veel burgers het gevoel hebben steeds vaker met beleid te worden geconfronteerd dat niet het algemeen belang dient. En dat tegengeluiden stelselmatig worden weggewuifd. Voorbeelden te over: neem de automarkt, waar leaserijders stelselmatig worden gepamperd op kosten van de particulier die alles mag betalen; de woningmarkt waar huisjesmelkers een streepje voor hebben; de energietransitie waar alleen Vattenfall blij mee is; de zorg"markt" waar cowboys de dienst uitmaken; de immigratie-industie; een waslijst aan EU-regelgeving die dikwijls letterlijk door het bedrijfsleven is gedicteerd; windmolens voor datacenters; het hele stikstofwanbeleid; de vennootschapsbelasting; de aanschaf van de JSF; de gesjeesde poging van de VVD om de dividendbelasting af te schaffen ten behoeve van hun maatjes bij Unilever; alles waar Stef Blok, Eric Wiebes en Crimineelie zich mee hebben bemoeid.
Voeg daar aan toe dat het gros van de politici tegenwoordig niet meer door idealisme wordt gedreven (zie het fletse profiel van vrijwel alle middenpartijen), maar door een verlangen van een goed gevulde portemonnee (zie die graaiende Europarlementariërs) en het plaatje raakt redelijk compleet.
Een volgevreten Frans Timmermans die vanaf de vliegtuigtrap komt vertellen dat u minder vlees moet eten en minder moet vliegen. Een CDA-kliek die klakkeloos en ongestraft miljoenen wegsluist voor mondkapjes of mekaar gratis stukken bouwgrond toeschuift, terwijl de burger stelselmatig wordt getreiterd met onzinboetes, omdat op 3 kilometer snelheidsoverschrijding nu eenmaal wèl een sanctie staat, maar op de diefstal van Raymond Knops niet.
@De overigen: heerlijk om weer van die stokpaardjes bereden te zien worden. Die stokpaardjes zijn dan wel weer stikstof vrij dus.
Tegen iedere vergunning die niet in het bestemmingsplan past is gewoon bezwaar mogelijk.
Ach ja, bij het dalen van de Roer, daar begin het 'n keer;
Een raadslid niet gespeend van enige kennis;
Begon zich te roeren in Binnenlands Bestuur, dat werd stennis;
En zo werd zij terechtgewezen over haar gejeremieer.
Van dergelijke volksvertegenwoordigers hebben we er helaas al een paar in Den Haag rondlopen. Die zal ik hier in welke vorm dan ook steeds de maat nemen en op mijn eigen wijze af serveren
Dus heer Krijn van Splunteren, het zou u sieren als u eens reageert op de inhoudelijke boodschap die mevrouw Thevissen in haar onderschrift verkondigt. Staat u daarachter? Heeft zij gelijk? Dat zou uw eerste observatie moeten zijn.
En hopelijk leest mevrouw Thevissen mee en zal zij zich voortaan bewuster zijn van de zwaarte en draagkracht die haar woorden als raadslid in een openbaar debat hebben!
'Voor de legitimiteit en effectiviteit van het optreden van de overheid is het volgens de ROB cruciaal dat mensen de overheid gezag toedichten'.
Dat gezag is makkelijk te verwerven. Dat doet iedereen de hele dag door, dat is namelijk sturen en handelen op basis van vertrouwen.
Ondernemers, bedrijven en instellingen die dat vertrouwen schenden, worden daar zeer effectief op afgerekend, omdat zij zich de maatschappelijke kritiek aantrekken.
Doen zij dat namelijk niet, dan volgt er een kopersstaking. Dat is een direct en effectief regelmechanisme.
Dat regelmechanismen kent de democratie niet. Er is namelijk geen alternatief voor de diensten van een falende overheid.
Dat betekent dat niet falen de belangrijkste Kritische Succesfactor voor een overheid dient te zijn.
Niet falen staat en valt met hoogstaande integere en hoogstaand kwalitatieve bestuurlijke besluitvorming. Daar ontbreekt het in Nederland aan.
Niet kwaliteit en integriteit bepalen de besluitvorming maar handjeklap over politiek droomdenken. Alle transitie dossier zijn daarom mislukt.
Ook het toeslagenschandaal is een regelrecht gevolg van het politieke droomdenken dat wantrouwen de basis is voor Behoorlijk Overheidsbestuur.
Maar vertrouwen is niet eenzijdig, vertrouwen is altijd wederzijds. Het betreft wederzijdse betrokkenheid. Daarom gaat het ook om de cultuur en het gedrag van de burgers. En die cultuur is de laatste 30 jaar geculmineerd in klagen, niets accepteren, altijd voor vertraging in de bestuurlijke besluitvorming zorgen, ook al staat het verlies van te voren vast.
Nederland wordt geregeerd door de NIMBY cultuur van de burgers en hun stichtinkjes, instituties en verzetsgroepen. Niets is op ruimtelijk gebied in Nederland mogelijk totdat ook de allerlaatste individuele burger het verzet heeft opgegeven.
Dat heeft er bij vrijwel alle gemeentes toe geleid dat de inzet van de Omgevingswet 'vertrouwen', op alle stadhuizen is omgeslagen in 'wantrouw de burger, timmer alles dicht, geef geen enkele ruimte om in bezwaar te gaan.
Ook als de overheid haar tanend gezag repareert, blijven we met het dominante NIMBY gedrag van burgers zitten. Ook dat is een knelpunt.