'Journalist staat niet boven wet'
Hoogleraar Wim Derksen vindt het niet zo erg dat journalisten bij een noodverordening worden geweigerd bij een voorlichtingsbijeenkomst over een noodopvang of AZC.
‘Zo’n noodverordening geldt voor iedereen, dus ook voor journalisten. Zij staan niet boven de wet.’ Hoogleraar Bestuurskunde Wim Derksen heeft alle begrip voor de noodverordening die de burgermeester van de Noordoostpolder onlangs maakte om onder meer journalisten van een voorlichtingsbijeenkomst in Luttelgeest te weren. Die actie zorgde niet alleen voor verontwaardiging onder journalisten maar leverde ook Kamervragen op.
Verboden voor journalisten
Vlak voor het weekend was er een voorlichtingsavond over een AZC in Luttelgeest. Burgemeester Aucke van der Werff vreesde voor ongeregeldheden en vaardigde een noodverordening uit. Journalisten van Omroep Flevoland die verslag wilde doen van de bijeenkomst werd de toegang ontzegd.
Misdrijf
Politiek commentator John Bijl, tevens Mystery Burger bij Binnenlands Bestuur, meldt dat de actie van burgemeester Van der Werff veel verder ging dan een noodverordening. 'Hij vaardigde een noodbevel uit, dat is vele malen zwaarder dan een verordening,' zegt Bijl. 'Het noodbevel is specifiek gericht tegen een bepaalde groep, in dit geval journalisten. Het schenden van een noodverordening is een overtreding, bij een noodbevel is het een misdrijf. Normaal wordt een noodbevel alleen ingezet bij ernstige situaties zoals voetbalhooligans die de orde en veiligheid bedreigen.' Overigens werd in 2012 zo'n noodbevel in Ter Apel, bij een tentenkamp van Occupy, door de rechter van tafel geveegd. Het was een veel te zwaar middel volgens de rechtbank.
Aantasting persvrijheid
Noordoostpolder is niet de eerste gemeente die verslaggevers de toegang bij zo’n bijeenkomst ontzegt of beperkt. Ook in Geldermalsen, Utrecht en Kaatsheuvel mocht de pers zijn gang niet gaan. Eerder die week stuurde het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren een brandbrief naar de burgemeester van Bernheze. Ze schrijven onder meer: ‘Onze indruk is dat de kern van uw beleid is, dat u probeert het doen en laten van de pers tot op detailniveau zoveel mogelijk zelf te bepalen en te reguleren. (…) Wij vinden dat dat als een aantasting van de persvrijheid kan worden gezien.’
Begrip
‘Ik kan me goed voorstellen dat de burgemeester die beslissing heeft gemaakt, zegt hoogleraar Derksen. ‘Overigens deed hij dat niet alleen, neem ik aan. Waarschijnlijk is dit in overleg met de driehoek, de Commissaris van de Koning en misschien ook wel de fractievoorzitters gebeurd.’
Op tenen getrapt
Dat de democratie in gevaar is geweest door het weren van de media, betwijfelt de hoogleraar. ‘Je moet ook weer niet overdrijven, dat zijn echt te grote woorden. Ik ken trouwens geen andere beroepsgroep die zich zo snel op de tenen getrapt voelt als journalisten.’ Hij vervolgt: ‘Er is duidelijk heel veel nodig om dit debat in goede banen te leiden. Als achteraf blijkt dat bepaalde maatregelen niet nodig waren wil dat niet zeggen dat het een verkeerde beslissing van de burgemeester was. Het gaat erom hoe hij de situatie vooraf inschatte,’ aldus Wim Derksen.
Wangedrag
Minister Plasterk liet naar aanleiding van de Kamervragen van de VVD weten dat journalisten in principe hun werk vrij moeten kunnen doen. Alleen specifieke redenen, zoals de veiligheid of als de ruimte te klein is, kunnen aanleiding zijn de pers te weren of niet iedereen binnen te laten. Commissaris van de Koning Leen Verbeek van Flevoland liet in een tweet weten pal achter de beslissing van burgemeester Van der Werff te staan: ‘Persvrijheid geen rechtvaardiging wangedrag journalisten. Ik steun burgemeester v.d.Werff.’
Zware taak
De hoogleraar is overigens positief over de rol van het lokale bestuur als het over het vluchtelingenprobleem gaat. ‘Ik heb veel bewondering voor al die burgemeesters en raadsleden die de hete kolen uit het vuur halen. Vergeet niet dat vooral kleine gemeenten helemaal geen ervaring hebben met dit soort situaties, die zijn dat helemaal niet gewend. Het is een zware taak voor de gemeente om zowel het debat als de opvang te faciliteren.’
Meestal goed
Derksen: ‘Door de incidenten bij gemeentehuizen als Luttelgeest, Heesch en Enschede krijgt het publiek een vertekend beeld van de discussie over vluchtelingen. ‘Laten we niet vergeten dat die bijeenkomsten meestal gewoon goed gaan. Maar dat is geen nieuws, dus dat haalt het landelijke nieuws niet.’
Reacties: 15
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Ben niet van de PvdA. dat u het maar weet.
Maar beslist een stap in de verkeerde richting.
Er is toch een stukje van de democratie afgesnoept.
De salamitechniek word hier toegepast. Steeds een klein stukje van onze rechten af ook in de vrijde journelastiek.
Dat je daaraan enige grenzen stelt - omdat iederren zich journalst kan noemen - en je in bijzonder spannende situaties alleen de officiële media (radio, tv, kranten en tijdschriften) toelaat kan ik me dan nog indenken, maar het weren van de lokale omroep lijkt mij het onnodig en onwenselijk beknotten van de persvrijheid.
Natuurlijk willen de burgemeester en de voorlichters van de gemeente liefst zelf bepalen welk beeld en welke informatie over de bijeenkomst naar buiten komt, maar in een open democratie is dat onjuist.
Misschien moet Wim Derksen ook maar eens met het Genootschap van Hoofdredacteuren gaan praten, zodat de hoogleraar weer dichter bij de risico's van de door hem bepleite beleidspraktijk komt.
Dat geldt overigens ook voor de Commissaris van de Koning, die onafhankelijke berichtgeving blijkbaar wangedrag noemt.
Als een burgemeester kiest voor een noodbevel i.p.v. voor een noodverordening, heeft dat voor wie door een beperking als gevolg ervan getroffen wordt een juridisch voordeel, omdat tegen een noodbevel bezwaar gemaakt kan worden en meteen om een voorlopige voorziening bij de bestuursrechter kan worden verzocht, Dat houdt een rechterlijke toets op korte termijn (mogelijk zelfs binnen een paar uur) in. Bij een noodverordening is een dergelijke rechterlijke tussenkomst niet mogelijk. Eventueel - als dat snel lukt - kan de gemeenteraad, normaal bevoegd inzake verordeningen, zijn macht laten gelden. En dan is het nog maar de vraag of dat meteen tot gevolg heeft dat het belang van een vrije pers daarmee wordt gediend. Als 'laatste redmiddel' zou formeel de Kroon (door tussenkomst van de minister van BZK) om 'spontane'vernietiging van de noodverordening gevraagd kunnen worden, maar dat is een juridisch instrument dat niet 'zomaar' wordt toegepast (er hangt een uitgebreide beleidsregel aan) en ook niet snel werkt.
Dat de pers verslag wil doen van belangrijke gebeurtenissen - in het bijzonder als de actualiteit een rol speelt -, is begrijpelijk. Ook speelt de pers in onze democratische rechtspraak een belangrijke rol in communicatieve zin, maar het is niet zo dat er aantasting van onze democratie plaatsvindt als de pers in een uitzonderlijk geval een stapje terug moet doen. Uiteraard is dat anders ingeval van structurele onthouding van toegang voor de pers. Dat is hier echter niet aan de orde.
Het is voor onze inwoners beter om direct met bestuurders van gedachten te wisselen en dat niet alles wat ze zeggen meteen wereldnieuws wordt. De pers afwezig laten is juist goed om met de betrokkenen echt in contact te komen. Daar gaat het om bij de lokale democratie.