Haal benoeming burgemeester niet uit Grondwet
Burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenten dringen er bij de senaat op aan de huidige aanstellingswijze van burgemeesters niet uit de Grondwet te halen. Het wetsvoorstel hiertoe wordt volgende week dinsdag in de Eerste Kamer behandeld.
Burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenten dringen er bij de Eerste Kamer op aan de huidige aanstellingswijze van burgemeesters niet uit de Grondwet te halen. Het wetsvoorstel hiertoe wordt volgende week dinsdag in de senaat behandeld.
Risicovol
Zonder een visie op de toekomst van de lokale democratie en bestuur is het risicovol om de benoemingswijze uit de Grondwet te schrappen, schrijven de koepels van deze gremia in een gezamenlijke brief aan de senaat. Het gaat om het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de Wethoudersvereniging. In aanvulling daarop hebben 31 burgemeesters een brief gestuurd waarin zij benadrukken dat de verankering van de aanstellingswijze van burgemeesters in de Grondwet hen helpt in hun functioneren, ‘hoe gecompliceerd en soms onveilig ons ambt door de jaren heen ook is geworden’.
Probleemanalyse
Uit zo’n visie op de toekomst van de lokale democratie en bestuur moet duidelijk worden welke plaats de burgemeester in het gemeentebestuur inneemt en welke aanstellingswijze daar bij past. ‘Tot heden is er nog geen probleemanalyse over of beschouwing op het gemeentelijk bestel in de volle breedte gekomen’, schrijven de koepels van burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenten. Als de Kroonbenoeming uit de Grondwet wordt gehaald, ligt de weg open voor bijvoorbeeld een direct of indirect gekozen burgemeester. De aanstellingswijze van de burgemeester wordt dan als ‘geïsoleerd vraagstuk’ behandeld waarvoor slechts een enkelvoudige meerderheid nodig is.
Onafhankelijke positie
De 31 burgemeesters schrijven in hun brief te hechten aan hun ‘onafhankelijke positie, boven de partijen en tussen onze inwoners’. Ook vinden de burgemeesters – van onder meer Rotterdam, Eindhoven, Arnhem, Haarlem, Breda en Maastricht – het belangrijk om samen met politie, Openbaar Ministerie en andere instanties aan de handhaving van veiligheid en openbare orde te werken. ‘Of we nu bedreigd worden of niet. En in een steeds meer gepolariseerd politiek krachtenveld hechten wij aan de verbindende en integriteitbevorderende rol die wij kunnen vervullen jegens onze gemeenteraden en colleges. Een rol waarbij wij bijdragen aan een situatie waarin gekozen politici hun werk goed kunnen doen.’
Samenhang
Ook de 31 burgmeesters stellen dat voor deconstitutionalisering eerst een ‘grondige, inhoudelijke’ discussie moet worden gevoerd over het burgemeestersambt ‘bezien in samenhang met de rol die de gemeenteraad en de wethouders vervullen in het lokale politieke bestel’.
Gezamenlijk pleidooi
Het is niet voor het eerst dat burgemeesters bij de Eerste Kamer aandringen om de aanstellingswijze van burgemeesters niet uit de Grondwet te halen. Het is wel voor het eerst dat wethouders, raadsleden en gemeenten zich achter dat (gezamenlijke) pleidooi scharen.
Allereerst wordt weliswaar de grondwet mogelijk aangepast, de feitelijke wet die de benoeming van de burgemeester volgens de huidige procedure regelt, blijft vooralsnog gewoon in stand. Materieel wijzigt er niets.
Op de tweede plaats deel ik de genoemde zorgen in de brief van oa het Genootschap, maar mag niet worden gedacht dat er aan het huidige stelsel van benoemen louter voordelen zitten. Een helder debat over de rol en benoeming van de burgemeester is pas dan mogelijk, als de bestaande situatie tegen een nieuwe kan worden afgezet. Van dat laatste, een uitgewerkte nieuwe situatie, is nog geen sprake.
Ik vermoed met de briefschrijvers dat die nieuwe situatie zich niet beperkt tot wijzigingen van taakomschrijving vd burgemeester en wellicht zelfs tot grotere ingrepen in het staatsbestel, maar anderzijds moet dat 'spel wel op de wagen komen'. Door de Grondwet niet te wijzigen, schuiven we dat 'spel' opnieuw door.
Ten derde: Burgemeesters en politieke partijen moeten zich inspannen de belangen van oa burgemeesters voor het voetlicht te brengen; dat is te snappen...maar het gevaar van het gevoel onder buitenstaanders van 'de slager die zijn/haar eigen vlees keurt', ligt op de loer. Mijns inziens worden daarbij teveel argumenten op basis van de bestaande werkwijze aangevoerd.
Een vierde argument, en die hoor ik weinig, is waarom we in Nederland eigenlijk een stelsel van een benoemde ipv gekozen burgemeester hebben. Bij mijn weten het enige land in Europa waar een burgemeester niet verkozen wordt.
Voorzover mijn historische kennis reikt, is het stelsel van de burgemeesters benoeming door de Kroon door ZM Willem II en Thorbecke uitgedacht, omdat men rond 1848 in gemeente- en provinciebesturen weinig vertrouwen had en er toch iemand namens de Koning moest meekijken. Het is ernstig de vraag of dat argument anno 2018 nog valide is, of dat mensen zich dat nog realiseren, of dat dat uitgangspunt geen vragen zou moeten oproepen.
Ik ben uitgaande van de huidige taken van een burgemeester, niet voor het onverkort invoeren van een gekozen burgemeester. Dat deel ik met de briefschrijvers. Het beeld echter dat er nu ondoordacht een besluit in de Eerste Kamer genomen worden, deel ik niet. Naar mijn idee is het wel degelijk goed dat er stappen worden gezet richting de vraag of de huidige benoeming van de burgemeester een houdbare is, al blijft dat laatste materieel wel de situatie. Ik denk dat je tav die en andere vragen over de inrichting van de staat, ergens moet beginnen.
Ik denk dat juist burgemeesters met vraagstukken als het toenemend populisme, afhakende stemmers en wensen tot democratische vernieuwing eerder het voortouw tot vernieuwing zouden moeten nemen, ipv juist zelf het beeld neer te zetten op de rem te gaan staan.
Michiel Uitdehaag