‘Delta-commissaris’ moet relatie rijk-gemeenten redden

Het nieuwe kabinet doet er het beste aan een speciale functionaris aan te stellen om de ontspoorde relatie tussen rijk en gemeenten te redden. Deze ‘delta-commissaris’ krijgt van de ROB een fors aantal adviezen mee om schoon schip te maken. Binnen een jaar moet de speciale gezant komen met een uitgewerkt plan van maatregelen.

Onbeheersbaar
In elke relatie is er wel eens wat, maar de manier waarop rijk en gemeenten de laatste jaren rollebollend over straat gaan is dermate destructief dat met name de financiële problemen bij decentrale overheden ‘onbeheersbaar’ worden, hun slagkracht ‘erodeert’ en de lokale democratie alleen maar verder wordt uitgehold. Een totale reset is nodig.

Die zware woorden bezigt de ROB in haar vandaag uitgebrachte advies Rust, Reinheid en Regelmaat, waarin ze de uit balans geraakte bestuurlijk-financiële verhoudingen uitdiept.

Terugonderhandelen
Steeds minder gemeenten krijgen hun begroting rond, met name omdat het rijk haar eigen financiële problemen de afgelopen jaren heeft afgewenteld op de decentrale overheden en geldende afspraken en regels aangaande passende bekostigingen niet toepast.

De ROB benadrukt echter dat waar er twee vechten, er twee schuld hebben. Zo wijst de Raad erop dat weinig meer werd vernomen van het aanbod van de decentrale overheden jaarlijks 28 miljard euro in te zetten voor de opgaven rond klimaat en energie. ‘Ook werd vergeten dat gemeenten in de periode 2010-2015 zelf hebben gevraagd om taken in het sociaal domein naar hen over te hevelen, omdat zij verwachtten die taken goedkoper en effectiever te kunnen uitvoeren dan het rijk.’ De Raad wil er maar mee zeggen dat decentrale overheden hun mogelijkheden niet moeten overschatten ‘en niet alles aan de onderhandelingstafel brengen om dan later weer terug te onderhandelen.’

Basisuitkering
Los van dat de ROB vindt dat het rijk de wet gewoon moet naleven, stelt de adviesraad voor om een einde te maken aan het gesteggel wie voor welke taken opdraait door de algemene uitkering voor gemeenten op te delen in een basis- en een medebewindsuitkering. De eerste is vrij besteedbaar voor taken met veel beleidsvrijheid en biedt de basis voor de bekostiging van structurele taken en voorzieningen in alle gemeenten. Willen gemeenten een beter voorzieningenniveau, dan staat het ze vrij die te bekostigen met hogere lokale lasten. Voor taken waarbij gemeenten primair uitvoering geven aan rijksbeleid, zoals de Wmo, is de medebewindsuitkering.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 5 van deze week (inlog)