Nieuw Amsterdam

De stronteigenwijze kapitein Hudson ontdekte namelijk niet, zoals zijn uitdrukkelijke opdracht was, een nieuwe vaarroute over de pool naar de specerijen van ons Indië, maar hij meerde zijn schip, tegen zijn orders in, af aan een steenklomp in Amerika die ter plekke bekend stond als Manhattan. In ruil voor wat nog weer later uit zou groeien tot New York kregen de Nederlanders in 1674 het bezit over Suriname, naar de normen van die dagen en zeer profijtelijke ruil omdat wat op Manhattan nauwelijks wilde groeien rond Paramaribo als vanzelf uit de grond schoot.

Tijdens een uitverkochte feestavond in de Amsterdamse Westerkerk spraken Russell Shorto, directeur van het John Adams Instituut in Amsterdam en schrijver van het boek Nieuw Amsterdam. Eiland in het hart van de wereld over de Hollandse wortels van New York en na hem Geert Mak de volle kerkbanken toe.

Volgens Russell Shorto vestigden de Nederlanders op die lege steenklomp zoiets als de eerste multiculturele gemeenschap ter wereld waar onder de circa vijfhonderd inwoners circa achttien talen werden gesproken. En volgens Geert Mak konden die vreemdelingen zo goed met elkaar samenleven omdat ze vanuit het moederland een relatief hoge mate van tolerantie en verdraagzaamheid in hun reistas hadden meegenomen.

Zo zien we dat blijkbaar graag. Nederland als gidsland avant la lettre dat de vrije gedachte ook toen al als waardevol muntgeld over de wereld strooide. Maar was het ook werkelijk zo mooi en hoogstaand als de feestelijke inleiders wilden? Of vonden ze de kerkelijke gelegenheid minder geschikt voor een enkele kritische kanttekening?

Soms lijkt het erop alsof de Nederlanders van nu bij voorkeur dagdromen over de vredelievende en tegelijk winstgevende heldendaden van hun dappere voorouders. Hoe minder ruimte er voor nationale gevoelens overschiet in de actuele moerasdelta, onderdeel van een globaliserende wereld, des te sterker wordt ons, van de SP tot en met Geert Wilders, het glorierijke verleden opgedrongen. Canons, nationaal of lokaal, dikke boeken als Verleden van Nederland en televisieseries moeten ons herinneren aan een zegenrijke Hollandse identiteit die ondertussen in de dagelijkse praktijk stukje bij beetje verloren gaat.

Wie dezer dagen van het Centraal Station in Amsterdam naar het Muntplein wandelt, zal onderweg nauwelijks nog een winkelpand passeren dat zijn waren niet in het Engels aanprijst. Op de snelweg laat elke vrachtwagen weten dat hij zich met logistics bezighoudt en niet met logistiek. En wie iets over een verse aankoop te weten wil komen, loopt een grote kans daartoe met een callcenter in Mumbai doorverbonden te worden. Kapitein Hudson kon er ook niet veel aan doen.

Na zijn avonturen rond Manhattan werd hij in 1611 door muitende bemanning in een sloep overboord gezet. Zijn navolgers sloten, weinig tolerant dunkt mij, een verbond met de Mahikan-indianen om de Mohawk- indianen een koloniaal lesje te leren. En wie niet goedschiks met ze wilde handelen werd daar, met de bijbel in de hand, kwaadschiks toe gedwongen. Het is zinvol om, ook in het Hudsonjaar, het hele verleden te vertellen. En niet alleen de glorie.