Provincie werken aan weerbaar bestuur

Lokale bestuurders krijgen in toenemende mate te maken met bekraste auto’s, demonstraties voor hun woonhuis en online dreigementen. Veel provincies werken aan een programma om de veiligheid en weerbaarheid van (kandidaat-)politici te vergroten.

Intimidatie van bestuurders is van alle tijden, zegt Wilma Delissen, burgemeester van Peel en Maas. Maar het neemt toe, vooral online. Dat schaadt niet alleen de slachtoffers, maar ook de democratie als geheel. Het bewijs groeit dat die agressie mensen de zin ontneemt om zich politiek in te zetten. Delissen presenteerde er vorige maand met een Zweedse collega een rapport over tijdens het Congres voor Lokale en regionale Overheden van de Raad van Europa: Hate speech and fake news: the impact on working conditions of local and regional elected representatives.

In Nederland speelt het probleem in de aanloop naar de Statenverkiezingen van 2023. Het rijk, de beroepsverenigingen van raads- en Statenleden en de provincies werken aan een programma van bewustwording en training, om zo de weerbaarheid van nieuwe Statenleden te waarborgen. En dat is nodig. Bij de provincies is de stijging van gewelds- en agressiemeldingen het hoogst. Bijna zes op de tien provinciale bestuurders gaven dit jaar aan daar last van te hebben.

Zo deed Overijssel aangifte van intimidatie nadat gedeputeerde Gert Harm ten Bolscher (landbouw, SGP) in september tijdens een commissievergadering werd belaagd door woedende inwoners. Dertig ondernemers en omwonenden waren het niet eens met antwoorden op vragen. Tijdens de schorsing liepen de emoties hoog op en ontstond er een situatie van ernstige intimidatie. In Flevoland werden gedeputeerde Michiel Rijsberman (natuur, D66) en zijn familie online belaagd. Het leverde de ‘auteur’ een boete op van 600 euro. 

Intimidatie

Uit een rondgang onder provincies blijkt dat de ene provincie verder met maatregelen is dan de andere. Sommige provincies werken nog aan een protocol, andere hebben het al. Sommige richten zich primair op zittende politici en minder op kandidaat-politici. Andere provincies vinden dat vooral de politieke partij van de kandidaat-bestuurders aan zet is.

De provincie Drenthe noemt bedreiging van bestuurders een punt van zorg. Discussies rondom Drentse windmolens, het stikstofbeleid en recent de wolf leiden tot reuring, zegt een woordvoerder van de provincie. ‘Voor iedereen die bij de politiek betrokken is of wordt, is dit zichtbaar.’ Vooral het maatschappelijk debat rond de windmolens ‘ging gepaard met op personen gerichte intimidatie. Op sociale media worden soms uitgesproken meningen geplaatst.’ In Drenthe uiten fractievoorzitters zodra zich een intimiderende situatie voordoet, hun zorgen rechtstreeks aan de commissaris van de koning en in het presidium. ‘Het is van tijd tot tijd onderwerp van gesprek.’ Drenthe werkt daarin samen met het RIEC Noord, een van de Regionale Informatie en Expertisecentra die zich bezighouden met ondermijning.
 

Meeste impact

In de provincie Limburg is de griffier het aanspeekpunt voor politieke ambtsdragers en Statenleden. Er bestaat een protocol voor hoe om te gaan met bij agressie en intimidatie. De griffier is altijd bereikbaar en kan zijn netwerk beschikbaar stellen om een oplossing te vinden voor specifieke problemen.

Griffier Alexander Pregled zegt dat geweld gebonden is aan bepaald politieke issues, waarover iemand woordvoerder is. ‘Tegelijk maakt het uit of je auto bij je huis of bij het provinciehuis of bij de supermarkt wordt bekrast. Thuis heeft het de meeste impact.’

In Noord-Holland is het protocol over agressie enkele keren gebruikt vanwege online bedreigingen, laat de provincie desgevraagd weten. Dat protocol wordt toegepast na een melding bij de griffier of de commissaris van de koning. Het omvat onderwerpen als: aangifte doen, communicatie, registratie, verzekeringen en nazorg. Voor kandidaten voor de Provinciale Staten ligt de eerste verantwoordelijkheid bij de politieke partijen. Maar als de melding bij de griffier of de cdk terechtkomt, wordt ook het protocol toegepast.

Commissaris van de koning Arthur van Dijk: ‘Bedreigingen komen hier gelukkig niet veel voor, maar elk geval is er één te veel. In individuele gevallen kan dat heel ingrijpend zijn. Het hoort bij het vak van politicus om aangesproken te worden door kiezers en belanghebbenden, maar we moeten het gesprek op de inhoud voeren. Iedereen kan daarvoor gebruikmaken van mogelijkheden, zoals mailen met een Statenlid of inspreken bij een commissie.’

De provincie Groningen zegt geen zicht te hebben op bedreigingen aan het adres van kandidaat-politici, alleen aan het adres van zittende Statenleden. In 2023 besteedt de provincie aandacht aan het onderwerp voor de nieuwe Staten, gekoppeld aan integriteit. Ook Overijssel gaat politici en kandidaat-politici ondersteunen richting de verkiezingen, maar kan nog niet zeggen hoe dat vorm wordt gegeven.