Regering vernietigt besluit gemeenteraad Utrecht

De regering zet een streep door een besluit van de Utrechtse gemeenteraad. Een initiatief om de vermogensgrens voor het kwijtschelden van de gemeentelijke belasting te verhogen zou in strijd zijn met het recht en het algemeen belang. Niet alleen leidt deze zet tot ongenoegen bij de indieners; het is de vraag hoe proportioneel dit besluit is.

Eind november kwamen de Utrechtse fracties GroenLinks en PvdA met een plan om de vermogensgrens voor het kwijtschelden van de gemeentelijke belasting te verhogen. Utrechters mogen hierdoor meer spaargeld hebben om in aanmerking te komen voor deze kwijtschelding. Op die manier zal die hetzelfde zijn als de vermogensgrens van een bijstandsuitkering.

Financiële verlichting

De lokale afdelingen van beide partijen willen hiermee inwoners met een laag inkomen financieel verlichten. Volgens GroenLinks-fractievoorzitter Julia Kleinrensink wordt het beleid ‘eerlijker, duidelijker én makkelijker dan het nu is’, is te lezen in De Utrechtse Internet Courant (DUIC). De Utrechtse gemeenteraad stemde begin december in met het initiatief.

Hobbel op de weg

Er is echter één probleem: het voorstel is in strijd met de landelijke regelgeving omtrent het kwijtschelden van belastingen. Demissionair minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) zou het besluit alsnog kunnen vernietigen. Een hobbel op de weg waar de indieners rekening mee hielden. Toen het initiatief werd aangenomen schreven GroenLinks en PvdA dat het nog wel de vraag is ‘of het voorstel ook echt uitgevoerd gaat worden’.

Bestaanszekerheid

Toch verwachtten de gemeenteraadsleden dat het plan zou doorgaan. ‘Afgelopen verkiezingscampagne hebben bijna alle landelijke partijen gezegd dat ze bestaanszekerheid een belangrijk thema vonden. Dan kan je nu niet een plan van tafel vegen wat de bestaanszekerheid van vele Utrechters vergroot’, aldus PvdA-fractievoorzitter Rick van der Zweth in DUIC.

Inkomensbeleid

Het liep anders. Op vrijdag 22 december, vlak voor het kerstreces, schrijft De Jonge in een brief aan de Tweede Kamer dat hij heeft besloten om het voornemen van de Utrechtse gemeenteraad ‘voor te dragen voor vernietiging wegens strijd met het recht en het algemeen belang.’ Dit omdat er ‘nadrukkelijk is gekozen voor een gesloten stelsel waarin de ruimte voor de raad om eigen regels te stellen is begrensd’. Dit is mede ingegeven vanuit het idee dat het voeren van inkomensbeleid geen gemeentelijke aangelegenheid is. De regering heeft inmiddels het besluit van de Utrechtse raad vernietigd. 

Landelijke oplossing

Tot groot ongenoegen van Kleinrensink en Van der Zweth. ‘Het is onvoorstelbaar en zeer kwalijk dat de minister een poging om mensen die in de knel zitten te helpen actief tegenwerkt’, schrijven beiden in een opiniestuk in Trouw. Om haar beloften over bestaanszekerheid ‘enigszins waar te maken’, moet het kabinet dit landelijk regelen, vinden de lokale politici. ‘Dat kan bij wijze van spreken morgen geregeld zijn. Dan hoeven wij ons hier in Utrecht niet meer in onwettige bochten te wringen’, betogen de indieners.

Verruiming

Zij krijgen hierin bijval van de G4 en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In het verleden pleitten zij al voor ruimere mogelijkheden voor kwijtschelding van gemeentelijke belastingen. Ook de Tweede Kamer ziet dit wel zitten. Een motie die de regering oproept de regels aan te passen zodat de vermogensnorm voor kwijtschelding verruimd kan worden werd met een ruime meerderheid aangenomen.

Proportioneel

Bovendien is het de vraag wat er nu precies misgaat als Utrecht dit plan doorzet, zegt Geerten Boogaard. Hij is hoogleraar Decentrale Overheden aan de Universiteit Leiden. Hoewel De Jonge formeel de bevoegdheid heeft om dit besluit te vernietigen, vindt Boogaard de proportionaliteit van de ingreep niet overtuigend. ‘De minister stelt dat de gemeente hierdoor inkomenspolitiek voert, maar heel veel gemeentelijk beleid zou je kunnen typeren als inkomensbeleid. Als er op bovenlokaal niveau een rotzooi ontstaat snap ik zijn keuze, maar dat is niet het geval’, stelt Boogaard.

Raad van State

De Jonge noemt in zijn besluit ook andere mogelijkheden die als oplossing kunnen dienen. In plaats van het verlenen van kwijtschelding, zou de gemeente Utrecht kunnen overgaan tot het niet innen van verschuldigde belastingen. ‘Alsof dat géén inkomensbeleid is’, zegt de hoogleraar kritisch. Wat hem betreft hoeft de gemeenteraad niet bij de pakken neer te zitten. ‘De Utrechtse gemeenteraad kan zich wenden tot de Raad van State. Zij kan vervolgens betogen dat er een constitutioneel beginsel van decentralisatie is en dat de proportionaliteit van deze maatregel moet worden getoetst. Het is goed mogelijk dat de Afdeling bestuursrechtspraak daar gevoelig voor is’, aldus Boogaard.