Machteloze burgemeester in verzet tegen politiebezuinigingen

Van de burgemeesters beschouwt 40 procent zichzelf als baas van de politie. Dit blijkt uit een enquête die Binnenlands Bestuur heeft gehouden onder burgemeesters over het politie- en veiligheidsbeleid. Een vijfde deel vindt dat de burgemeester al dan niet samen met de gemeenteraad de baas is.

Opvallend is dat een kwart van de burgemeesters geen aanwijsbare baas van de politie aanwijst. Zij beschouwen combinaties van meerdere instanties uit het rijtje politie, minister, burgemeester, openbaar ministerie, gemeenteraad en het regionaal college als de baas van de politie. Dit leidt tot allerlei nadelige gevolgen. ‘Het politie- en veiligheidsbeleid bureaucratiseert’, aldus een burgemeester van een Brabantse plattelandsgemeente in een toelichting. ‘Iedereen is een beetje de baas en daardoor is er geen lokale doorzettingsmacht’, klaagt een burgemeester van een Gelderse plattelandsgemeente.

Een derde deel van de burgemeesters vindt niet zichzelf maar juist een van die andere spelers in het politieveld de baas van de politie: de korpsbeheerder (de burgemeester van de centrumgemeente in de regio), de politie zelf, het ministerie van Justitie of de minister. Burgemeesters vinden dat geen goede zaak. Er is geen enkele burgemeester die vindt dat de korpsbeheerder, de politie, de minister of Justitie de baas van de politie moet zijn. De baas van de politie hoort voor het overgrote meerderheid van de burgemeesters (70 procent) de burgemeester, de gemeenteraad of een combinatie van beiden te zijn. Daarmee kiezen burgemeesters vooral voor een lokale baas van de politie. Een vijfde deel van de burgemeesters vindt daarbij specifiek dat de gemeenteraad de baas zou moeten zijn van de politie.

Invloed

Ruim de helft van de burgemeesters (56 procent) vindt ook dat de gemeenteraad meer invloed moet hebben op begroting en omvang van de politie. Politie- en veiligheidsbeleid is overigens geen vast gespreksonderwerp van burgemeester en gemeenteraad. Volgens bijna 90 procent van de burgemeesters is politie- en veiligheidsbeleid in minder dan een kwart van de raadsvergaderingen onderwerp van gesprek. De burgemeester mag zichzelf dan beschouwen als de belangrijkste baas van de politie, over de invloed op het politiebeleid is de burgemeester ontevreden. Krap de helft van de burgemeesters zegt voldoende invloed te hebben op het politiebeleid.

Bijna een derde deel van de burgemeester is ronduit ontevreden over de eigen invloed op het politiebeleid, zo blijkt uit de Binnenlands Bestuur-enquête. Alleen de burgemeesters van de grote gemeenten met meer dan honderdduizend inwoners zijn zeer tevreden over hun invloed op het politiebeleid. Vrijwel altijd zijn dat burgemeesters die als korpsbeheerder mede de leiding hebben over de huidige regiopolitie.

De ontevredenheid van de burgemeesters manifesteert zich vooral op het punt van de bezuinigingen op de politie. Afgelopen herfst heeft de Tweede Kamer op voorstel van minister van Binnenlands Zaken Guusje ter Horst (PvdA) ingestemd met een extra bezuiniging op de politie van 160 miljoen in 2010 oplopend naar een bezuiniging van 190 miljoen in 2012. De 25 politieregio’s hebben die bezuiniging uitgewerkt. In tal van gemeenten leidt dat tot het verminderen van de politiesterkte. ‘Dit gaat knellen bij het indelen van de dagelijkse roosters. Zaken zullen op de plank blijven liggen. We gaan op veiligheid inleveren. In álle gemeenten’, zegt burgemeester Jos Heijmans (D66) van het Brabantse Bernheze.

Bijna alle (80 procent, blijkt uit de enquête) burgemeesters vinden dat zij onvoldoende mogelijkheden hebben om wat tegen deze vanuit Den Haag opgelegde bezuiniging op de politie te doen. ‘Het ministerie bepaalt en wij hebben te slikken’, aldus een burgemeester van een kleine Zuid-Hollandse gemeente in een toelichting. ‘De maatschappij wil dat de overheid harder ingrijpt, maar de overheid reageert hierop averechts. De bezuinigingen leiden tot minder grip van de overheid op de samenleving. Als burgemeester moet ik helaas lijdzaam toezien’, zegt een burgemeester uit Noord- Holland.

Actie

Burgemeesters bereiden inmiddels wel actie voor tegen verdergaande bezuinigingen. Een groep van veertig burgemeesters uit Gelderland en Brabant wil de onvrede over de bezuinigingen met een petitie onder de aandacht brengen van de Tweede Kamer.

Eén van hen is burgemeester Henk Heijman (CDA ) van Oost-Gelre: ‘De politie op het platteland is zo uitgekleed dat we in bepaalde situaties onvoldoende capaciteit beschikbaar hebben. In onze regio moeten we 170 fte inleveren. Daarmee dreigen we door het ijs te zakken. Tegen de organisatoren van de Zwarte Cross in Lichtenvoorde, 120 duizend bezoekers in 3 dagen, heb ik al gezegd: je moet zorgen voor meer eigen security, want wij kunnen minder politiemensen op de been brengen.’

Minister Ter Horst zei afgelopen weekeinde dat nieuwe bezuinigingen op de politie niet aan de orde zijn. Zij reageerde daarmee op uitspraken van de Haagse burgemeester Jozias van Aartsen, tevens voorzitter van het Korpsbeheerdersberaad, dat bezuinigingen op de politiekorpsen in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam een ‘onbegaanbaar pad’ zijn. Heijman beschouwt de toezegging van Ter Horst als een stap in de goede richting.

Met hun actie willen de burgemeesters, aldus Heijman, de onwenselijkheid van nieuwe bezuinigingen op de politie niet alleen onder de aandacht brengen van de Tweede Kamer, maar ook van de ambtelijke werkgroepen die namens het kabinet studeren op een totale bezuiniging op de rijksbegroting van 35 miljard. ‘Wij voeren actie om verdere politiebezuinigingen te voorkomen.’

De burgemeestersenquête over politie- en veiligheidsbeleid is in opdracht van Binnenlands Bestuur uitgevoerd door onderzoeksbureau Peter Faber/UZ3. De enquête is ingevuld door 123 burgemeesters, een representatieve respons van 28,6 procent.