Lokalo’s zijn moderne geuzen

Op woensdagavond 3 maart van het volgend jaar, maken de Mingelens en de Westers van deze wereld met de politieke leiders in Nieuwspoort de verlies- en winstrekening op van de gemeenteraadsverkiezingen. Winnaars zullen er niet zijn. Die huizen namelijk niet in Den Haag, maar bivakkeren in hun ‘verre’ gemeenten en horen nergens bij.

 

De gestage opkomst van de lokale partijen gebeurt buiten het zicht van de media en de landelijke politiek. Zij worden landelijk nog steeds geringschattend aanduidt met lokalo’s. ‘Het zijn maar bedelaars, zeiden de Spanjaarden over de geuzen. Dan moeten we lokalo’s ook maar opvatten als een geuzennaam’, zegt ‘lokalo’ Bert Euser berustend.

 

‘Die moderne geuzen kiezen de plaatselijke politiek niet om hogerop te komen, zoals de jongere garde van de landelijke partijen, want er is geen hogerop voor raadsleden van lokale partijen. Het enige wat ze willen, is dat in hun leefomgeving geluisterd wordt naar de burger.’

 

Blijvertjes

 

Bert Euser is, zegt hijzelf, een ‘nieuwe lokale leider’ die schoon genoeg had van de traditionele politiek en in 2005 in het Zuid-Hollandse Albrandswaard de partij Echt Voor Albrandswaard (EVA) oprichtte. Een jaar later werd EVA met 24 procent van de stemmen en 5 zetels in de raad de grootste partij in deze gemeente onder de rook van Rotterdam.

 

Raadslid Euser: ‘Mijn politieke tegenstanders riepen dat EVA voor ‘Euser Verliest Alles’ stond, maar ze verkeken zich behoorlijk. Net als al die andere critici die meenden dat de lokale partijen die in 2002 het licht zagen, eendagsvliegen en folklore zouden zijn.’

 

De lokale partijen bleken blijvertjes, met in 2002 en 2006 de meeste raadszetels in ’s lands gemeenten. En dat zal volgend jaar niet anders zijn. Sterker nog, de lokale partijen zullen groeien en meer colleges vullen, verwacht Euser. ‘Tot op de dag van vandaag willen de grote landelijke partijen het fenomeen van de lokale partijen niet begrijpen. Ze halen er hun neus voor op. Dat kunnen ze in Den Haag ook doen, want daar spelen de lokale partijen geen rol. Maar in de provincie lijden de gevestigde partijen onder de opmars van de lokale partijen.’

 

Politieke odyssee

 

Ex-CDA wethouder (1995-2002) en huidig EVA-raadslid in Albrandswaard Euser publiceerde recent het boek Lokale leiders; de opkomst van de geuzendemocratie, waarin hij zijn eigen politieke odyssee koppelt aan de overstap die veel lokale politici maakten van landelijke naar plaatselijke partijen. Hij vergelijkt de leiders van de nieuwe lokale partijen met de geuzen die de Spanjaarden trotseerden en Den Briel in 1572 innamen.

 

Euser: ‘Een bont gezelschap, gepeupel, dat figuurlijk de wapens opneemt tegen de elite. Ze willen het systeem niet veranderen, het zijn geen revolutionairen, ze willen alleen dat de burgers die zich onbegrepen en niet-gehoord voelen een stem krijgen. Die middenklassebeweging verovert nu de gemeentepolitiek, zonder dat de landelijke elite dat in de gaten heeft en zonder dat de afdelingen er iets tegen ondernemen.’

 

Zegetocht

 

Euser sprak voor zijn boek met leiders van tientallen lokale partijen die in 2006 grote zeges behaalden. Bert Euser: ‘En het viel mij op hoeveel overeenkomsten er zijn tussen lokale partijen in het land. Driekwart van de leiders komt uit het bedrijfsleven.

 

Bij de landelijke partijen komt bijna iedereen uit de ambtenarij en het onderwijs. Het zijn doorgaans hoogopgeleide babyboomers, professionals die het hoogtepunt van hun carrière achter de rug hebben. Zij hebben nu de tijd om iets terug te doen voor de samenleving. De politiek is voor hun geen carrièreweg.

 

In een lokale partij zitten mensen met totaal verschillende politieke achtergronden. EVA is mede opgericht door een D66’er, een CDA’er en een PvdA’er. Ze zijn doelgericht. Ze zijn veel creatiever dan de vertegenwoordigers van de landelijke partijen. Zij kunnen namelijk niet leunen op de provincie of de landelijke politiek. Lokale partijen zijn vitaler.

 

Landelijke partijen hebben grote moeite om lokaal goede lijsten voor de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen te maken. Met het verdwijnen van de zuilen is het voedingsgebied van de landelijke partijen immers dramatisch ingekrompen. Voor ons was het geen grote moeite om dertig goede kandidaten te vinden.’

 

Bonkige namen

 

Euser heeft het zo vaak gehoord: lokale partijen zijn populistisch. Volgens hem gold dat voor veel ‘oude’ lokale partijen van voor 2000. Het geldt niet voor de lokale partijen die meededen aan de raadsverkiezingen van 2002 en 2006 en meedoen in 2010. Bert Euser: ‘Vooral in Brabant en Limburg had je vroeger persoonslijsten, maar de nieuwkomers hebben met opzet hun namen achterwege gelaten.

 

Nu heten de partijen Winterswijks Belang of Recht door Zee in Edam-Volendam. Soms wat bonkige namen, omdat die partijen en de lijsten veelal in een paar weken in elkaar zijn gezet. Lijstaanvoerders van lokale partijen zijn veelal niet in de colleges van B en W gaan zitten. De babyboomers willen doorgaans geen bestuurder worden, maar zoeken ervaren mensen om in het college zitting te nemen, als er tenminste geen lokaal cordon sanitaire om de partij is aangebracht. Dat gebeurt namelijk nogal eens.’

 

Eusers EVA maakte het zelf mee. Hoewel de partij bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen de grootste partij van Albrandswaard werd, vormden de landelijke partijen in 2006 het college. Euser werd geen fractievoorzitter van de EVA, maar ‘gewoon raadslid’. ‘Om de zaken in de gaten te houden.’ Als de EVA volgend jaar wel in het college komt, wil Euser wethouder worden. ‘Parttime, want het is goed voor wethouders in kleinere gemeenten om met de poten in de modder te blijven staan.’

 

Opiniepeiling

 

Maar dan moet de huidige coalitie in Albrandswaard wel barsten, want net als in veel andere gemeenten staan de landelijke partijen niet te trappelen om de ‘lokalo’s’ aan boord te nemen. Euser: ‘We moeten ervoor zorgen dat we samen met de Nieuwe Albrandswaardse Partij de absolute meerderheid in de gemeenteraad krijgen. Nu hebben we acht van de negentien zetels, twee erbij en lokaal kan niet meer buiten het college worden gehouden. Dat moet lukken.’

 

En wat voor Albrandswaard geldt, geldt voor alle gemeenten, meent Euser: ‘Alle lokale partijen profiteren van het verdwenen vertrouwen van de burgers in de politiek en het bestuur. Als de PvdA het in de landelijke peilingen dramatisch slecht doet, dan doet de PvdA het ook slecht in de gemeenten. Voor hen zijn de raadsverkiezingen van volgend jaar een opiniepeiling over de landelijke politiek, maar de lokale partijen spelen landelijk helemaal geen rol. Als er dus lokale partijen opstaan die niet óver de burgers willen besturen maar mét de burgers en die zich verzetten tegen megalomane plannen waar niemand om heeft gevraagd, dan winnen ze weer de gemeenteraadsverkiezingen.’

 

Lokalo’s in cijfers

 

Nederland telt zo’n 800 lokale partijen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2002 en 2006 ging 25 procent van de stemmen naar lokale partijen. In Noord-Brabant en Limburg was dat resp. 37 en 33,5 procent. In 2002 deden 167 lokale partijen voor het eerst mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Eenderde droeg de naam Leefbaar in zich. In 2006 was het Leefbaar grotendeels verdwenen en namen 304 nieuwe partijen deel aan de verkiezingen. De helft haalde zetels. Een op de vijf lokale partijen haalde meer dan 10 procent van de stemmen.