Lokale democratie staat op de tocht

Als het aan staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Ank Bijleveld ligt, krijgt het college van burgemeester en wethouders het exclusieve recht om voorstellen te doen en beperkt de raad zich tot controle achteraf. De Vereniging van Griffiers vindt dat juist de gekozen raadsleden de ruimte moeten krijgen. ‘Wij zeggen: ga niet roeren in de onderlinge verhoudingen tussen raad en college - zeker als de machtsbalans toch al niet in het voordeel van de gemeenteraad is’, zegt Marion Stein, raadsgriffier in Den Haag en vice-voorzitter van de Vereniging van Griffiers (VvG).

De positie van de gemeenteraad wordt met de voorstellen van de staatssecretaris uitgehold, concludeert Nico Broekema van Lokaal 13, een kennisnetwerk voor lokale democratie van griffiers en gemeentesecretarissen uit de grote gemeenten. ‘Als je het college meer bevoegdheden geeft, komt de raad verder van het hoofdschap af, en dat is een risico voor de lokale democratie. Je vergroot de kans op willekeur.’ Lokaal 13 wordt, aldus Broekema, raadsgriffier in de gemeente Westland, in dit idee gesterkt omdat de staatssecretaris de consultatieplicht van het college wil schrappen.

‘Artikel 169 van de Gemeentewet verplicht het college om in het geval van exorbitante uitgaven de raad vooraf te consulteren. Dat is een essentieel artikel voor het hoofdschap van de raad. Je ziet wat er gebeurt in Amsterdam, waar kennelijk dit artikel structureel niet is toegepast: de raad is over de Noord-Zuidlijn telkens pas achteraf geïnformeerd. De staatssecretaris wil dit artikel schrappen en dat zal de luiheid van colleges stimuleren om de raad geen informatie te geven. En dat tast het hoofdschap van de raad aan’, aldus Broekema.

Collegevorming

Dat Bijleveld tegelijkertijd de burgemeester een grotere rol wil geven in de collegevorming na de raadsverkiezingen van volgend jaar leidt evenmin tot vreugdevolle reacties. ‘Zelfs al wordt het vastgelegd, het gaat niet gebeuren. Collegevorming is van politieke partijen, niet van één persoon die is benoemd en die misschien niets heeft met de politieke partijen’, zegt Saskia Bolten, wethouder in Delft en vice-voorzitter van de wethoudersvereniging. ‘Bovendien vinden wij het raar dat je de burgemeester wel een rol geeft bij de collegevorming, maar ons als wethouders niet bij de benoeming van de burgemeester. Die is voorzitter van het college én bij zijn afwezigheid moeten wij hem vervangen.’

‘Als je de rol van de burgemeester bij de collegevorming bij wet vastlegt, vergroot je het risico van politieke afbreuk van de onpartijdige positie van de burgemeester’, zegt Stein van de VvG. Zelfs het Genootschap voor Burgemeesters staat niet te springen. ‘Het moet je in een gemeente gegund worden om een positie in de collegevorming te hebben, die bereik je niet door een bepaling in de wet’, aldus Ruud van Bennekom van het Genootschap.

Bijleveld wil in de wet de formele positie van het presidium vastleggen, en ook dat de burgemeester voorzitter wordt, maar dat is geen rol waar burgemeesters op staan. De VvG stoort zich eraan dat de staatssecretaris met voorbijgaan aan de lokale autonomie zaken wil vastleggen. ‘Laat elke gemeente zelf uitmaken of er een presidium komt en of de burgemeester voorzitter kán zijn’, aldus Stein.

‘De staatssecretaris doet aan overregulering juist in een tijdperk van deregulering’, stelt Broekema van Lokaal 13. Dat de burgemeesters na zeven jaar geen burgerjaarverslag meer hoeven te maken, wordt in burgemeesterskring niet betreurd. De Tweede Kamer houdt woensdagmiddag een hoorzitting met bestuurlijke belangenorganisaties over de zogeheten staat van de dualisering.