Lekken en hacken

Toch zal dit onderwerp in alle hevigheid in het nieuws terugkeren en van grote en blijvende invloed op onze wereld zijn.

De onthullingen door Wikileaks hebben in eerste instantie onze al dan niet gezonde nieuwsgierigheid bevredigd. Al hebben de gelekte documenten misschien niet echt heel nieuwe feiten aan het licht gebracht en hebben ze vooral sterke vermoedens bevestigd, toch was het aardig om te lezen hoe staatshoofden werkelijk over elkaar denken en hoe zij er ethisch werkelijk voor staan. Hoe vulgair Sarkozy is en hoe seksbelust Berlusconi. Het was bovendien zonder meer verhelderend om te zien dat Verhagen en Balkenende in de vaste veronderstelling verkeerden dat zij een verlenging van de missie in Afghanistan wel door de toenmalige coalitie zouden krijgen.

Maar wanneer de eerste vrolijkheid over alle pijnlijke onthullingen voorbij is, en je nog eens wat beter nadenkt over alle hacken en lekken dat aan de openbaringen ten grondslag ligt, ontkom je toch niet aan enkele ongemakkelijke gedachten.

De voorstanders van Wikileaks brengen naar voren dat overheden jokken, heel erg jokken zelfs (of ze nu door Bush worden geleid of door Obama), dat parlementen de waarheid niet boven tafel krijgen en dus hun controlerende taak niet naar behoren kunnen vervullen, en dat het daarom maar goed is dat Robin Hoods als Assange en de zijnen alle geheimen achterhalen en onthullen. Zij geven de burger de feiten waar zij recht op hebben.

Het klinkt allemaal heel redelijk, maar is het ook waar?

Ik zelf ben geneigd om Wikileaks in een breder kader te plaatsen, en alle onthullingen te zien als onderdeel van een bredere beweging die instituties steeds meer van hun prestige en aanzien berooft. Niet dat die instituties het daar vaak niet naar gemaakt hebben, maar toch …: wat komt er voor in de plaats? Het linkse en rechtse populisme in de politiek heeft duidelijk gemaakt dat de keizers in het centrum van de politieke macht geen kleren aan hebben. Daarna is een discussie op gang gekomen over de positie van het koninklijk huis in ons staatsbestel. Wat tot voor kort voor een grote meerderheid van de bevolking onomstreden was, staat nu ter discussie. Zelfs de rechterlijke macht, tot voor kort een gesloten bolwerk dat niemand durfde aanraken, moet zich verantwoorden, en doet dat in een nieuwe serie tv-programma’s. Door Wikileaks staan nu ook de diplomatieke diensten en de geheime diensten te kijk. En als Assange zijn zin krijgt zullen grote bedrijven als BP en het bankwezen volgen.

Ik vertrouw in de eerste plaats de geest niet van waaruit dit allemaal gebeurt. Assange heeft verklaard dat zijn handelen voortvloeit uit een diepe afkeer van ‘het systeem’. Hij laboreert, met andere woorden, aan een simplistisch en puriteins manicheïstisch wereldbeeld, waarin alles heel overzichtelijk in twee kampen is verdeeld: het kamp van het goede en het kamp van het kwade, waarbij het kamp van het kwade wordt bevolkt door overheden, overheidsdiensten, bedrijven en het kapitaal. Zo’n wereldbeeld is kinderlijk en naïef: iedereen begrijpt dat geheimhouding, discretie, vertrouwelijkheid en omzichtigheid tot de belangrijkste ingrediënten van het menselijk verkeer behoren. Volledige openheid tijdens de kabinetsformatie van de afgelopen zomer had ertoe geleid dat we nog altijd geen kabinet hadden gehad. Volledige openheid tijdens redactievergaderingen van welk radio- of tv-programma ook zou elk programma onmogelijk maken. Links fanatisme is een vorm van naïef puritanisme.

Die schijn van openheid leidt alleen maar tot een anarchie die van de weeromstuit tot meer geslotenheid zal leiden. Wikileaks, met alle lekken en hacken, zal wantrouwen en paranoia zaaien. Openhartigheid kan alleen bestaan bij de gegarandeerde mogelijkheid van geheimhouding en vertrouwelijkheid. In een wereld van Wikileaks is die mogelijkheid verdwenen: als geen enkele email meer veilig is, daalt een naargeestig scherm van censuur over ons samenleven neer die tot nog toe alleen in samenlevingen met reëel existerend socialisme werkelijkheid is geweest.