Jonge kiezers laten stembus links liggen

De opkomstcijfers onder jonge kiezers suggereren dat jongeren zich maar weinig interesseren voor de lokale politiek. ‘Als je alleen maar posters van oude mensen ziet hangen in de stad, dan voel je je niet aangetrokken om te gaan stemmen.’

Stakende scholieren

Denk je aan Gen Z – de generatie jongeren grofweg geboren na 1997 – dan denk je aan Greta Thunberg, klimaatmarsen en stakende scholieren. Deze generatie, die opgroeit in tijden van crises, is nadrukkelijk zichtbaar in het politiek-maatschappelijke leven. Zo werden de verschillende demonstraties tegen de woningnood in het najaar van 2021 georganiseerd door Gen Z’ers. En vorig jaar kwam deze groep in groten getale opdagen bij de Tweede Kamerverkiezingen.

Opkomst

Maar de gemeenteraadsverkiezingen zijn een ander verhaal. In vijf gemeenten, waaronder Delft, werd een jongerenpartij weliswaar de grootste, maar dat wil niet zeggen dat jongeren zich overal hebben laten horen. Van de groep tussen 18 en 24 jaar ging slechts 43 procent stemmen, blijkt uit onderzoek van Ipsos in opdracht van de NOS – ruim onder het gemiddelde van 50 procent. De opkomst bij de groep tussen 25 en 34 jaar lag hoger: 51 procent.

Moeilijker

Teleurstellend, vindt de 25-jarige Nikki Trip, medeoprichter van het initiatief Stem op een Jongere. Zij zette zich in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen juist in om jongeren te enthousiasmeren voor lokale politiek. Ze merkte dat het moeilijker was om jongeren naar de stembus te krijgen voor de gemeenteraad dan voor de landelijke verkiezingen. ‘Bij de Tweede Kamer hoef je niet uit te leggen waarom stemmen belangrijk is. Bij de gemeenteraad moet je beginnen met: waarom is de gemeente relevant, wat doen ze eigenlijk?’

Oude mensen

Eén van de redenen waarom jongeren minder zijn gaan stemmen, denkt Trip, is omdat ze zich niet vertegenwoordigd zien in de gemeenteraad. ‘Als je alleen maar posters van oude mensen ziet hangen in de stad, dan voel je je niet aangetrokken om te gaan stemmen.’ Slechts 7 procent van de raadsleden is jonger dan 30, terwijl maar liefst 38 procent ouder dan 60 is. Precies de reden waarom Trip jongeren aanspoort om meer jonge mensen de raad in te stemmen.

Wereldburgers

Dat jongeren minder interesse hebben in de lokale politiek, is al langer bekend. ‘Jongeren houden zich meer bezig met grote problemen, zoals het klimaat en racisme. Dat zijn thema’s die jongeren niet met lokale politiek associëren’, zei politicoloog Roderik Rekker van de Universiteit van Amsterdam al eerder tegen Binnenlands Bestuur. ‘Daarnaast voelen jongeren zich meer wereldburgers dan ouderen en identificeren jongeren zich mede daardoor minder met de gemeente waarin ze wonen. Ze wonen vaak ook niet lang op dezelfde plek, omdat ze bijvoorbeeld nog studeren. Jongeren hebben minder met lokale politiek.’

Geen binding

De gemeentepolitiek voelt voor jongeren dus, hoe ironisch ook, als een ver-van-mijn-bedshow. Dat herkent Nikki Trip. ‘Ik moet opbiechten dat ik in 2018, toen ik in Maastricht studeerde, ook niet heb gestemd. Ik voelde die binding met de lokale politiek echt niet. Ik had totaal geen idee waar het over ging. Terwijl: ik ben hoogopgeleid en politiek geëngageerd, en ik zie mezelf als wit persoon ook nog meer terug in de politiek dan mensen van kleur. En zelfs ik zag toen niet genoeg reden om te gaan stemmen.’

Onder de brug

Wat een lage opkomst van jongeren kan betekenen voor het lokale beleid, zag Trip vervolgens met haar eigen ogen. ‘Na die verkiezingen werden er opeens allemaal studentenhuizen in Maastricht ontkamerd. Omdat oudere mensen niet zoveel studenten in de straten wilden. Uiteindelijk hebben internationale studenten onder de brug geslapen en moesten ze terug naar hun thuisland omdat ze geen woning konden vinden in Maastricht.’

Landelijke partijen

Uit het Ipsos-onderzoek blijkt ook dat jongeren minder op lokale partijen hebben gestemd. Waar in de Ipsos-peiling in totaal 30 procent van de stemmen naar een lokale partij ging, was dat bij de Gen Z’ers slechts 16 procent. Bij de groep tussen de 25 en de 34 jaar ging het om 20 procent. De eerdergenoemde jongerenpartijen, die in een aantal gemeenten de grootste werden, lijken daarmee eerder uitzondering dan regel. Het feit dat jongeren minder op de lokalo’s stemmen, verbaast Trip weinig. ‘Ik denk dat dat ook te maken heeft met de weinige binding met de stad. Als je je niet helemaal verdiept in de gemeentepolitiek, dan ga je af op je politieke voorkeur op landelijk niveau.’

Idealistisch verhaal

In hoeverre het is gelukt om meer jongeren de gemeenteraad in te stemmen, is nog niet duidelijk. Politicoloog Roderik Rekker weet uit onderzoek wel dat jongeren niet per se behoefte hebben aan jonge politieke kandidaten. ‘Er zijn veel voorbeelden van oudere politici met een jonge achterban, denk aan Bernie Sanders, Jeremy Corbyn, Beppe Grillo of Joop den Uyl. Jongeren hebben maar een hele lichte voorkeur voor een jonge lijsttrekker. Wat jongeren aanspreekt, is vooral een idealistisch verhaal. Terwijl bijvoorbeeld vrouwen wel vaak willen dat er meer vrouwen in de politiek komen.’

Geleerde ervaring

Toch vindt Trip het belangrijk om te blijven strijden voor een betere vertegenwoordiging van jongeren in de politiek. ‘Wij geloven heel erg in unieke geleefde ervaring. Iedere oudere is ook ooit jong geweest, maar wel in een andere tijd. Je kunt je misschien inleven in je kinderen bijvoorbeeld, maar dat is toch anders dan het zelf meemaken. Stel dat je 50.000 euro studieschuld hebt, of een achtergrond in de jeugdzorg, dan zijn dat ervaringen die je met je meeneemt de politiek in.’