Hoe krijg je als raad meer vat op regionale samenwerking?

Henry Potman adviseert oriëntatie op buurgemeenten.

Op steeds meer terreinen werken gemeenten samen. Bij hun zorginkoop bijvoorbeeld, afvalinzameling, milieutoezicht op bedrijven, brandweerzorg en ambulancevervoer. Daardoor komt de uitvoering ervan almaar verder van de gemeenteraad af te staan. Hoe zorg je er als raad dan voor dat je grip, invloed en controle hebt op deze regionale samenwerking? Adviseur Henry Potman geeft antwoord.

“De afgelopen tijd hebben we voor meerdere gemeenten onderzoeken en adviestrajecten gedaan(*). We zien dat raadsleden – bij de kaderstelling en controle van samenwerkingsverbanden – zich vooral richten op het eigen college en de eigen portefeuillehouders. De belangen van de gemeente en van hun achterban staan voorop. Informatievoorziening en invloed van de raad lopen via het college.

Willen raadsleden effectief handelen in een regionale samenwerking, dan moeten ze zich veel meer op de regio oriënteren. Oftewel: ook op de andere deelnemende gemeenten. Weet welke relevante vraagstukken daar spelen, wat de bijbehorende feiten en cijfers zijn, en welke doelen en perspectieven zij hebben. Zo kun je samen met de raden van deze buurgemeenten kaders stellen en controle uitoefenen. En zo krijg je rechtstreekse informatiestromen en invloed in de regio.”

Sturing vooraf
“Het vergt wel wat van je als gemeenteraad. Je maakt niet langer alleen afwegingen op gemeentelijk niveau, maar ook op regionale schaal. Dit betekent meer sturing aan de voorkant van het beleidsproces. Deze investering verdient zich ook terug. Want doordat het je directe invloed oplevert, hoef je minder tijd en energie te stoppen in het controleren en bijsturen achteraf.

En er is nog meer tijdswinst te behalen. Samen met collega-raden kun je prioriteren en werkzaamheden verdelen. De ene raad kan dan bijvoorbeeld optreden als een soort accounthouder van het samenwerkingsverband, terwijl de ander zich bezighoudt met de samenwerking op jeugdzorg- of inkoopvlak. Zo’n taakverdeling zorgt voor meer efficiency en effectiviteit én voor minder werkdruk.”

Geen verrassingen
“Synchroniseer daarnaast bij regionale vraagstukken je agenda met die van andere gemeenteraden. Het voorkomt dat je op verschillende momenten besluit over aangelegenheden in de regio, dat de afwegingen op regionaal niveau niet transparant zijn en dat je je daardoor voor voldongen feiten gesteld voelt. Op deze manier wordt de discussie tussen regionale bestuurders en volksvertegenwoordigers er eentje over de regionale kwestie en niet over het lokale belang daarin.

Zoek je nog meer mogelijkheden om de afstemming met elkaar op te zoeken? Denk dan eens aan: gezamenlijke informatiebijeenkomsten over regionale thema’s, preadviezen voor de gemeenteraden opgesteld door de accounthouder, gelijkvormige raadsvoorstellen voor regionale vraagstukken en gemeenschappelijke opslag van regionale informatie. Zo ontstaat er geen democratisch tekort op regioniveau én blijf je als raad aan het roer van het verlengd lokaal bestuur.”

Meer weten?
Benieuwd hoe jouw raad het beste kan samenwerken in de regio? Onze adviseurs Henry Potman en Janine Steenbergen denken graag mee.

(*) Een bundeling van de ervaringen die we hebben opgedaan tijdens onze onderzoeken en adviestrajecten voor gemeenten, vind je in dit verslag.