Konijn in de koplampen

De kiezer heeft altijd gelijk bestaat uit drie delen. Het eerste deel - ‘De tien plagen van de politiek’ - beschrijft waarom zoveel kiezers het gehad hebben met de politiek, en dan vooral met de gevestigde partijen die al sinds de Tweede Wereldoorlog de dienst uitmaken.

In het tweede deel - ‘Elf partijen en hun leiders gewogen’ - wordt verhaald hoe partijen wanhopig proberen de op drift geraakte kiezer te behagen en hoe in het kielzog van Fortuyn figuren als Verdonk en Wilders met nieuwe, populistische bewegingen het heersende onbehagen uitbuiten.

In het slot - ‘Tijd voor change in Den Haag’ - komt een aantal suggesties ter sprake voor aanpassingen in het politieke bestel om dit beter te doen functioneren. De kiezer heeft altijd gelijk is een genoegen om te lezen en getuigt van inzicht in de Haagse mores. Zoals de titel al suggereert, leggen de auteurs de verantwoordelijkheid voor het falende bestel vooral bij de ‘gevestigde politieke orde, die als een konijn in de koplampen kijkt’ en die de reële grieven over de manier waarop het land wordt bestuurd maar niet wil begrijpen.

Verwacht in dit korte bestek echter geen diepgravende analyse van de bredere maatschappelijke trends die ten grondslag liggen aan de ook in andere landen waarneembare erosie van het vertrouwen in de politiek, zoals emancipatie, globalisering en de informatie-explosie. De suggesties voor verbetering zijn vooral praktisch en, met een beetje goede wil, soms makkelijk te verwezenlijken. Laat de Tweede Kamer bijvoorbeeld weer controleren in plaats van (via regeerakkoorden) meeregeren.

De auteurs wijzen erop dat veel voorstellen tot bestuurlijke vernieuwing echter een grondwetsherziening vereisen, wat een lange en moeizame weg is. Anderen hebben er ook op gewezen dat ingrijpende systeemwijzigingen zelden het beoogde resultaat opleveren. Veel van de onvrede is juist te herleiden tot grote stelselherzieningen op gebieden als het onderwijs, de sociale zekerheid en de belastingen.

Het politieke bestel is het product van een evolutionair proces waar eeuwen mee gemoeid zijn geweest en niet iets dat door knappe koppen bedacht en geïmplementeerd kan worden. Maar ook evolutie kan stuklopen, wanneer de omstandigheden in korte tijd sterk veranderen en het organisme zich niet snel genoeg kan aanpassen. En het is helaas niet aan te nemen dat het vanzelf wel weer goed komt.

Ed Lof, econoom en publicist

Sheila Sitalsing en Hans Wansink: De kiezer heeft altijd gelijk. Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0790 3, 191 pagina’s, € 16,95.