Klokkenluiders naar ombudsman

Panklaar aanleveren
De ombudsman moet ervoor zorgen dat een klokkenluider zijn of haar zaak zonodig ‘panklaar’ bij het openbaar ministerie, de toezichthouder of inspectiedienst kan aanleveren. Dit betekent dat de feiten zodanig op een rij worden gezet dat ‘een onderzoeksinstantie ermee uit de voeten kan’, schrijft Ter Horst in een brief aan de Tweede Kamer.

Onderzoeksinstituut
Klokkenluiders die intern geen gehoor vinden, moeten volgens plan terecht kunnen bij een gecombineerd advies- en verwijspunt voor de publieke en private sector. Voor de overheid wordt daarnaast een onderzoeksinstituut in het leven geroepen. Dit komt in de plaats van de op te heffen Commissie Integriteit Overheid.

Brenninkmeijer
Ter Horst wil zowel het advies- en verwijspunt, als de op te richten onderzoeksinstantie onderbrengen bij ombudsman Alex Brenninkmeijer. De minister baseert zich hierbij op extern ingewonnen adviezen bij onder anderen wetenschappers, ervaringsdeskundigen en bestuurders. Verscheidene betrokkenen hebben de Nationale Ombudsman ‘spontaan’ genoemd als geschikt instituut om de advies-, verwijs- en onderzoeksfunctie bij onder te brengen.

Gezag
Uitgangspunt bij dit alles is dat het op te richten klokkenluidersmeldpunt gezaghebbend moet zijn, bekendheid moet genieten, en bovendien zorgvuldig, deskundig en vertrouwelijk moet kunnen opereren. Het moet gesprekspartner kunnen zijn van raden van bestuur. Onderbrenging van het meldpunt bij de Nationale Ombudsman is de snelste en goedkoopste oplossing. Voor rijks- en politieambtenaren wordt per 1 januari 2010 een nieuwe, sterk verbeterde klokkenluidersregeling van kracht. Bij Defensie, provincies, gemeenten en waterschappen zijn nieuwe regelingen in voorbereiding.

 

Bescherming tegen klokkenluiders
Aanleiding voor de hele operatie is een in april 2008 gepubliceerd rapport van de Utrechtse bestuurskundige Mark Bovens, waaruit bleek dat bestaande regelingen vooral organisaties beschermen tegen klokkenluiders, in plaats van andersom. Hoewel het verwijs- en adviespunt ook gaat werken voor het bedrijfsleven, komt de financiering voor rekening van de staat. Gezien de rol van de overheid als ‘hoeder van het publiek belang’, heeft Ter Horst hier geen moeite mee. In het bedrijfsleven wordt de komst van het meldpunt niet door iedereen toegejuicht. Sommige ondernemers zijn bang dat het escalerend kan werken.