De koopman wint in Kampen van de dominee

Kerken in Kampen krijgen rijksgeld voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Wordt daarmee de scheiding tussen kerken staat op het spel gezet? ‘Het Rijk zei maar één ding: regel het en doe het goed.’

Lokaal netwerk

Burgemeester Sander de Rouwe van Kampen heeft een unieke situatie in handen: kerken die Oekraïners opvangen krijgen rijksgeld voor de opvang. In zijn gemeente gebeurde na het uitbreken van Oekraïne-oorlog iets bijzonders. ‘Een week na het uitbreken van de oorlog waren er in mijn gemeente kerkelijke gemeenschappen die door hun oude relaties in Oost-Europa telefoontjes kregen uit Oekraïne om mensen op te halen,’ vertelt De Rouwe. ‘In IJsselmuiden hadden we kerken die bussen hebben laten rijden om Oekraïners op te halen en onderdak te bieden. Het was een goed, lokaal netwerk. Wij als gemeente hebben binnen twee weken een solidariteitsfonds van 50.000 euro beschikbaar gesteld.’

Humuslaag

Ook de brandweerpost IJsselmuiden was actief door wagens die kant op te sturen. ‘Ze konden bij ons terecht met kosten, waardoor er een humuslaag van opgebouwde solidariteit ontstond. Ook vielen de figuurlijke muren bij onze kerken om: katholieken, gereformeerden en hervormden hebben deze mensen samen opgevangen.’ Momenteel wordt er aan ongeveer driehonderd Oekraïners in zijn gemeente onderdak geboden. ‘Zwolle heeft er eens zoveel, maar als je kijkt naar IJsselmuiden en Kampen dan is het aantal dat wij opvangen best een groot.’

Collectebus

Toen het gemeentefonds op was moest er een oplossing gevonden worden. ‘We dachten: deze vluchtelingen gaan weer terug, maar nu blijkt de oorlog steeds langer te duren. Wij als gemeente moeten hen dus gaan opvangen. Maar eigenlijk deden de kerken dat al volgens de normen van het rijk en daarom zijn we binnen onze veiligheidsregio en met het rijk in gesprek gegaan. Nergens in Nederland dan in Kampen wordt er zo intensief en op zulke grote schaal opgevangen in kerken. We hebben om erkenning gevraagd voor de kerkelijke gemeenschappen en hebben die gekregen. Zij hoeven niet alle kosten meer uit de collectebus te betalen.’

Spastisch

De veiligheidsregio en het rijk betalen de volledige bekostiging. ‘De kerken zijn daarmee akkoord gegaan. Wel moeten ze alle Oekraïners die binnekomen accepteren. Dat doen we natuurlijk in goed overleg, zodat alles past. De kerken nemen de taak over van de staat en de staat neemt de collectebus over en vult die.’ Wordt de scheiding tussen kerk en staat hier niet geschonden? Nee, zegt De Rouwe. ‘In de afgelopen jaren heb ik gezien dat we in Nederland te vaak spastisch hebben gedaan met kerken die sociale dingen organiseerden. Dat is jammer. De kerk heeft nu iets overgenomen van de staat en er is een uitzonderlijke situatie ontstaan. Zodoende kunnen we die betaling rechtvaardigen.’

Minder bang

Momenteel kraakt en piept de Nederlandse asielopvang aan alle kanten. Is de situatie in Kampen is geen escape voor de overheid? ‘Het was allemaal onvoorzien. Dit is van onderop gegroeid. Het is zo serieus en zo welkom, dus waarom zouden wij dan moeten doordrammen als anderen het al beter doen?’ Hij heeft het over right to challenge, waarbij de overheid wordt uitgedaagd door de samenleving om een overheidstaak te doen, vaak voor hetzelfde geld en beter. ‘We zullen vaker te maken krijgen met crises. Als lokale overheid moeten we dus aanvoelen wat er in de samenleving gebeurt en waar onverwachte initiatieven ontstaan die ons beter kunnen helpen dan wij hen. Tegen andere gemeenten zeg ik: wees minder bang om coalities aan te gaan die vanuit het beleid ongezien zijn.’

Leergeld

De kerken krijgen nu tonnen aan belastinggeld. Dat kan oplopen tot boven een miljoen euro, zolang de crisis duurt, benadrukt De Rouwe. ‘Ondertussen gaan we ook werken aan een extra gemeentelijke opvang voor Oekraïners. Daar kunnen dan 180 gezinnen terecht.’ Het aantal Oekraïners zal groeien tot zo’n zeshonderd. Ook heeft Kampen een locatie geopend voor andere asielzoekers, ongeveer honderd mensen. De Rouwe nodigt burgemeesters uit om bij hem aan te kloppen. ‘We hebben veel leergeld betaald, maar we hebben nu wel de ervaring. We kunnen onze do’s and don’ts uitwisselen met andere groepen en gemeenten die hetzelfde willen doen.’

Vertrouwen

Hoe keek het rijk er tegenaan? ‘Die zeiden maar een ding: regel het en doe het goed,’ aldus De Rouwe. ‘Dat hebben we ook in de coronatijd gezien. Den Haag geeft een bedrag en laat het vertrouwen aan ons om er goed mee om te gaan. Ik zou zeggen: ga daar mee door.’