Kabinet investeert in griffies en rekenkamers

Het kabinet-Schoof wil de kwaliteit en het functioneren van decentrale volksvertegenwoordigingen verbeteren door te investeren in decentrale griffies, rekenkamers en de ombudsfunctie. Ook wordt, samen met het ministerie van SZW, gewerkt aan werkafspraken voor het vinden van de passende uitvoerder bij nieuwe beleidstaken of wet- en regelgeving.

Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden

Dat staat in de paragraaf ‘Goed bestuur en sterke rechtsstaat’ in het regeerprogramma van het kabinet-Schoof. In het hoofdlijnenakkoord stond al dat rijk, gemeenten, provincies en waterschappen ‘adequaat en zelfstandig’ als democratisch gelegitimeerde overheidsorganen moeten kunnen functioneren. Ook moesten medeoverheden vroegtijdig worden betrokken bij voorbereiding van beleid en wetgeving en grote opgaven ‘gezamenlijk’ worden opgepakt. In het regeerakkoord staat dat dit ook vraagt om het eerder en beter betrekken van medeoverheden bij de voorbereiding van beleid en wetgeving aan de hand van de Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden (UDO).

Overleg tussen overheden

Inzichten van de uitvoeringspraktijk over wat wel en niet werkt moeten nadrukkelijk en op het juiste moment betrokken worden in landelijk beleid, aldus het kabinet. Het ministerie van BZK intensiveert daarom als coördinerend departement de inzet op UDO-trajecten. Als er geschillen zijn, hakt de wetgever uiteindelijk de knopen door. Het kabinet wil ‘zo mogelijk’ voor het eind van 2024 in een overhedenoverleg door een (brede) afvaardiging vanuit het kabinet en medeoverheden ‘nadere afspraken’ maken over hoe medeoverheden dan betrokken worden bij de uitwerking van het regeerprogramma en de uitvoerbaarheid hiervan voor hen. ‘Dit biedt een basis om de komende vier jaar structureel samen te werken. De voortgang wordt tenminste jaarlijks besproken in het overhedenoverleg.’

Beleidskader decentraal en gedeconcentreerd bestuur

Verder moeten taken en bevoegdheden aan het best passend bestuurlijk niveau worden toebedeeld en dienen medeoverheden hun taken overal in Nederland te kunnen uitvoeren. Daarbij moeten ambities, taken, middelen en uitvoeringskracht, en democratische controle daarop, in balans zijn. Er wordt daarom een zogenoemd ‘Beleidskader decentraal en gedeconcentreerd bestuur’ opgesteld met een afwegingskader voor het rijk voor de toedeling van taken en bevoegdheden. ‘Daarbij wordt gekeken of een opgave al dan niet via regionale samenwerking kan worden opgepakt.’

Bijzondere fondsuitkering

In 2026 moeten specifieke uitkeringen zijn omgezet in fondsuitkeringen om zo de autonomie van gemeenten te vergroten en administratieve- en controlelasten te verminderen. Het voortzetten van bestaande specifieke uitkeringen of het toekennen van nieuwe specifieke uitkeringen, is alleen nog mogelijk op basis van een kabinetsbesluit. Door een wijziging van de Financiële-verhoudingswet wordt het uitkeringsstelsel in deze kabinetsperiode ‘gemoderniseerd’. ‘We introduceren de bijzondere fondsuitkering, waarbij op basis van betrouwbare informatie de balans beter bewaakt kan worden en waarbij er ook oog is voor de financiële risicoverdeling tussen rijk en medeoverheden.’