‘We zijn een ster in het regeren vanuit ongeduld’

Een nieuw kabinet moet met zijn vingers afblijven van de provinciale regie op de woningbouw. Provincies, maar ook gemeenten en waterschappen, moeten voldoende beleidsvrijheid en budget krijgen zodat zij hun verantwoordelijk voor de hen toebedeelde taken kunnen waarmaken. Voorkomen moet worden dat de verschillende overheidslagen in een structuurdiscussie terecht komen.

Cruciaal

Dat stelt Jaap Smit, voorzitter van de provinciekoepel IPO en commissaris van de koning van Zuid-Holland, gevraagd naar wat de provincies verwachten van een nieuw kabinet. De beleidsvrijheid en afdoende budget zijn wat hem betreft cruciaal en onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Als het kabinet taken op een andere overheidslaag dan de landelijke belegt, ‘moet het niet gaan om het geven van een opdracht die je dan volgens de regels van de nationale overheid moet uitvoeren. Er moet ook beleidsruimte, en budget, zijn om dat op het betreffende niveau op te lossen.’

 

Beleidsruimte

Daarvan is nu vaak geen sprake. ‘Wat we nu zien is dat er heel veel zogenaamde decentralisaties plaatsvinden, maar vervolgens dat centraal Den Haag zich enorm gaat bemoeien met de uitvoering van die taken. En dan vervolgens daarvoor ook nog eens met te weinig geld over de brug komt. Daar wringt het. Als je wilt dat verantwoordelijkheden lager in het bestuur worden gedragen, dan moet je zorgen dat er zowel de beleidsruimte als financiële ruimte wordt gecreëerd. We zijn geen uitvoeringsloket met ook nog eens onvoldoende geld.’

 

Niet centraal regelen

In politiek Den Haag wordt gedacht aan het afpakken van de provinciale regie op woningbouw − omdat er te weinig woningen worden gebouwd − en in plaats daarvan het rijk de touwtjes in handen te geven. Een slecht plan, vindt Smit. ‘Ik geloof niet dat het meteen de oplossing is dat je de woningbouw maar weer centraal regelt. Zorg in plaats daarvan ervoor dat de provincies die regie optimaal kunnen pakken. We zijn een ster in het regeren vanuit ongeduld, maar ik vind het wel een aansporing voor ons als provincie om echt krachtdadig die regie uit te oefenen. Daar doen we ons uiterste best voor. We hebben een woningbouwcrisis op te lossen. Onze oproep aan een nieuw kabinet is ervoor te zorgen dat provincies alle ruimte en middelen hebben om dat ook op een goede manier te doen.’

 

Krachtdadig

Het zou Smit een lief ding waard zijn als er een einde komt aan structuurdiscussies. ‘We zijn met elkaar de overheid. Of het nu landelijk, provinciaal of lokaal is; met elkaar zijn we de overheid. Burgers zijn niet geïnteresseerd in wie nu welke verantwoordelijkheden heeft; de burger heeft te maken met dè overheid. Dat betekent dat wij als verschillende lagen van die overheid met elkaar de plicht hebben om die verschillen niet te vergroten, maar te kijken hoe wij elkaar kunnen helpen om de juiste verantwoordelijkheden op een goede manier te dragen.’ Dat geldt voor veel van de onderwerpen die de komende jaren op het bordje van de overheid liggen, zoals de stikstofaanpak, energietransitie en woningbouw. ‘Zorg dat samen met andere partijen krachtdadig beleid wordt gevoerd. Laten we voorkomen dat we met elkaar in een structuurdiscussie terecht komen, maar laten we elkaar versterken in de ruimte die nodig is om de verantwoordelijkheden die we hebben goed te kunnen dragen, inclusief de financiële middelen.’

 

Diversiteit

Het kabinet moet ook rekening houden met de diversiteit tussen de twaalf provincies, vindt Smit. ‘Zeeland, Friesland of Groningen zijn een ander soort provincies dan mijn eigen provincie. Zorg dat er ruimte is om niet alles in een mal te gieten, maar dat er ook recht wordt gedaan aan de diversiteit die er bestaat.’ Dat gebeurt nu te weinig en dat kan beter en meer. En geef ruim baan aan gebiedsgericht werken, voegt Smit daaraan toe.  

 

Kleur op wangen

De kersvers voorzitter van het Interprovinciaal Overleg (IPO) noemt het ‘mooi’ en ‘eervol’ dat hij de kar mag trekken. Hij wil onder meer het IPO als sterke samenwerkingspartner uitbouwen en de koepel ‘wat kleur op de wangen’ geven. ‘Ook wil ik ervoor zorgen dat we vanuit onze taakvelden en verantwoordelijkheden krachtdadig kunnen bijdragen aan herstel, innovatie en aan de grote opgaven die de komende tijd moeten worden opgepakt. Want dat we in een tijd leven van grote opgaven en uitdagingen, is duidelijk.’

 

---

 

Krachtig groen herstel van Nederland

Het IPO heeft samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen aan de informateur in ‘Krachtig groen herstel van Nederland’ de inzet van de decentrale overheid voor het nieuwe kabinet uiteengezet. Daarin staat onder meer dat zij zich willen inzetten voor de bouw van een miljoen woningen voor 2030. Voorwaarde is wel dat de woningbouwimpuls en het Volkshuisvestingsfonds structureel worden gemaakt en de verhuurdersverheffing wordt afgeschaft. De decentrale overheden willen zich ook inzetten voor de uitvoering van de gemaakte afspraken uit het Klimaatakkoord, en die verbinden met de opgaven van klimaatadaptatie. Daarvoor is wel extra geld nodig. Voor de komende drie jaar zo’n 1,8 miljard euro, berekende de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) eerder. Ook willen de decentrale overheden willen (mee)werken aan economisch herstel.

 

Dat alles willen ze doen onder drie ‘diamantharde voorwaarden’: voldoende financiële middelen en een toereikend eigen belastinggebied; gelijkwaardigheid in interbestuurlijke verhoudingen en aandacht voor de uitvoerbaarheid van nieuwe taken en afspraken. ‘Zonder afdoende financiële afspraken kunnen de decentrale overheden niet bijdragen aan de ambities van het volgende kabinet.’