‘We hebben nu keihard hulp nodig’

De kleinste gemeente van Nederland lijdt enorm onder de coronacrisis. Niet omdat er zo veel zieken zijn, die zijn er niet, maar omdat de inkomsten zijn weggevallen. ‘Schiermonnikoog leeft dankzij het toerisme’, zegt burgemeester Ineke van Gent.

Burgemeester Schiermonnikoog Ineke van Gent:

Nul aangetoonde coronabesmettingen, geen fiets- en voetgangersfile voor de Spar op de Middenstreek, niemand op het mooiste badstrand van Nederland voorbij paviljoen De Marlijn, de tjiftjaf (‘de lentebode’) en de graspieper die in de warme voorjaarzon alleen voor jou kwinkeleren – zo moet het paradijs eruitzien. ‘Jouw droom is uitgekomen, maar voor ons op het eiland is dit voorjaar economisch een ramp’, zegt burgemeester Ineke van Gent.

‘Het is doodstil. Schiermonnikoog leeft bijna volledig van het toerisme en recreatie. Ondernemers verdienen niets, de gemeente loopt inkomsten uit de toeristenbelasting en de havengelden mis, Wagenborg, onze levensader, kan alleen doorvaren dankzij een renteloze noodlening van een miljoen euro. Corona treft de kleinste gemeente van Nederland keihard’.

Van Gent (62) wijst vanuit het gemeentehuis door de houten jaloezieën naar een paar fietsers op de Nieuwestreek. ‘Dit heb ik nog nooit meegemaakt op zo’n mooie dag in mei. Ik ben alleen op het strand als ik de hond uitlaat. Het is surrealistisch. De coronamaatregelen waren noodzakelijk, maar het eiland is wel aan het einde van zijn latijn en de kas is leeg. Ook als het toerisme deze zomer weer op gang komt, kun je de verliezen niet compenseren. De groepsaccommodaties hebben dit jaar nog helemaal niets verdiend. De schoolreisjes komen normaal in het voorjaar op gang. Dat is allemaal verloren.’

Ondernemers op het eiland maken zich volgens Van Gent enorme zorgen over het voortbestaan van hun bedrijven. ‘Er vallen ontslagen. Wat gebeurt er als jonge gezinnen met kinderen naar het vasteland vertrekken? Wat betekent dat voor de twee scholen op het eiland? De toekomst van de economie van Schiermonnikoog loopt gevaar en daarmee de leefbaarheid, en dat geldt voor álle Waddeneilanden. Eilanders zijn gewend om hun eigen boontjes te doppen, maar nu hebben we keihard hulp nodig. En ik ben ook wel iemand die dan in actie komt’, vervolgt oud-Tweede Kamerlid voor GroenLinks en NS-directeur NoordOost Van Gent.

Brandbrief
Dan komt het mooi uit dat Van Gent voorzitter is van het Samenwerkingsverband De Waddeneilanden (Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog). ‘Puur toeval, want dat ben je gewoon om toerbeurt, maar het is wel handig dat ik mijn Haagse contacten ook voor de andere eilanden kan inzetten. Ik weet nog wel zo’n beetje hoe het werkt rond het Binnenhof. We hebben samen met Noord- Holland en Friesland een brandbrief over de coronacrisis naar Den Haag gestuurd.

Hopelijk dringt het door dat de eilanden nu en in de toekomst hulp nodig hebben.’ Politiek Den Haag moet niet alleen beroepsgroepen en economische sectoren in deze coronatijden uit de brand helpen, maar ook noodlijdende gemeenten, vindt burgemeester Van Gent. Ze zegt: ‘De Waddeneilanden zijn onvergelijkbaar met alle andere gebieden in Nederland. Onze economieën draaien eigenlijk uitsluitend om het toerisme. Alle sectoren van de eilanden worden getroffen door het wegblijven van toeristen: horeca, hotels, bakkers, slagers, supermarkten, taxibedrijven, groepsaccommodaties, verhuurders van huisjes en fietsverhuur. En voor de langere termijn ook sectoren als bouwondernemingen en installatiebedrijven. Voorzieningen als zwembaden, zalencentra, de supermarkten en musea kunnen ook alleen maar bestaan dankzij de toeristenstroom.’

Ook als de toeristen deze zomer weer met de veerboten van Doeksen, Teso en Wagenborg naar de Waddeneilanden komen, is het leed bij lange na niet geleden, denkt Van Gent. De eilanden kunnen binnen de anderhalve meter-economie onmogelijk hun potentieel benutten en de veerboten mogen maar 40 procent van hun capaciteit gebruiken. ‘We zijn bezorgd over de werkgelegenheid op korte termijn, maar ook over die voor de komende jaren.’ De Waddeneilanden pleiten daarom voor een noodfonds, een pleidooi dat inmiddels kan rekenen op steun van de PvdA in de Tweede Kamer. Ook VVD, D66, CDA en GroenLinks hebben gezegd dat ze aandacht willen voor de moeilijke positie van de Waddeneilanden.

Pompen of verzuipen
PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk zou wensen dat het noodfonds zich richt op investeringen op de Wadden, ‘zoals schone natuur, het landschap, verbindingen en daarmee samenhangend toerisme.’ Van Gent zegt: ‘We moeten kijken hoe we onze economieën kunnen verbreden en de leefbaarheid bestendiger kunnen maken.’ Maar dat is toekomstmuziek, de resterende maanden van 2020 is het volgens Ineke van Gent gewoon pompen of verzuipen. Op 1 juni wordt het vakantieleven voor menigeen ook op Schiermonnikoog (947 inwoners, jaarlijks 300.000 bezoekers) wel een stuk aangenamer.

De restaurants, cafés en strandtenten mogen dan binnen maximaal dertig gasten ontvangen en de terrassen mogen weer open. Om ervoor te zorgen dat het centrum van het dorp niet volloopt, gaan in de zomer straten dicht voor doorgaand verkeer en worden de Middenstreek, Nieuwestreek en een deel van de Reeweg in de nabije toekomst autoluw gemaakt. Dat laatste wilde toenmalig burgemeester van Schiermonnikoog Bas Eenhoorn (VVD) al in 1976, maar dat plan liep toen faliekant mis. ‘Het dorp in rep en roer, boeren met gierkarren op mij af, de veerboot geblokkeerd’, aldus Eenhoorn, thans waarnemer in Vlaardingen, lang geleden in Binnenlands Bestuur. En nu wil iedereen het.

Veerdienst Wagenborg vaart vanaf 1 juni ook weer vijf keer per dag (in het weekeinde vier keer) op en neer tussen Lauwersoog en het eiland. Maar wel met aanzienlijk minder mensen en nog steeds zonder natje en droogje maar mét mondkapje; anderhalve meter van elkaar op een boot is al een heel gedoe, maar op die afstand door één deur van de veerboot is onmogelijk. Moeten er daarom meer boten komen? Waar haal je die vandaan? En hoe doe je dat als de toeristen van de Veerkade met de bus naar het dorp willen? Van Gent: ‘Belangrijk is dat ook onze gasten zich houden aan de richtlijnen. Plaats genoeg op het eiland ook om goed afstand te houden.’

Pijn
Je hebt mensen die de anderhalvemetersamenleving een zegen vinden; blijf uit mijn vaarwater en geen klef gedoe. Tot die menssoort behoort Ineke van Gent in elk geval niet. ‘Ik vind die anderhalve meter meter geen bal aan. Het is tegen onze natuur. Het is ook heel erg dat ik de echtparen die vijftig of zestig jaar zijn getrouwd en de jarigen en de zieken niet kan bezoeken. Of gewoon even in het dorp op bezoek kan gaan. Ik kan niet de burgermoeder zijn die ik nu juist in deze moeilijke tijd wil zijn. De anderhalvemeterregel en de bezoekverboden doen pijn bij mensen. Ik voel die pijn wel. Je kunt niet normaal met elkaar omgaan, je zit economisch in zak en as. Gelukkig merk ik dat de mienskip, de gemeenschapszin, vooral nu op Schiermonnikoog extra leeft.’

Ook op het terras van De Marlijn in de duinen of bij de Ambrosijn in het dorp zal Van Gent zich de komende maanden moeten inhouden. De wethouders Eric Gerbrands (Schiermonnikoogs Belang) en John Hagen (Samen) en zijzelf zijn de afgelopen weken bij de horecaondernemers, winkeliers en (groeps)accommodaties langs geweest om te horen hoe zij willen omgaan met de anderhalvemeterregel op hun terrassen en in hun restaurants. ‘En om te vertellen hoe de gemeente kan helpen’, benadrukt Van Gent. ‘We hebben de groenstroken in het dorp altijd vrijgehouden, maar deze zomer is dat anders. We geven de horeca de ruimte om binnen de regels zoveel mogelijk omzet te draaien.

De volksgezondheid staat voorop, we hebben op het eiland relatief veel oudere, kwetsbare mensen en de medische voorzieningen zijn beperkt, maar we moeten er wèl voor zorgen dat snel geld binnenkomt.’ Zoals COT-directeur Marco Zannoni in het vorige nummer van Binnenlands Bestuur zei, is de strategie voor de heropening van het land bepaald en worden de keuzes lokaal gemaakt.

Op Schiermonnikoog gaan de twee politieagenten uit de Waddenpool daarvoor niet met hun bonnenboekje in de aanslag op pad. Burgemeester Van Gent: ‘De lockdown was intelligent en dat moet de versoepeling vanaf maandag ook zijn. Ik weet dat het water de ondernemers aan de lippen staat, maar ze moeten zich wel aan de anderhalvemeterregel houden. Daar moet je als gemeentebestuur ook wel weer intelligent mee omgaan. Ik heb hier tijdens de lockdown niet één bekeuring uitgeschreven en dat wil ik graag zo houden. Het hoort ook zo niet bij Schiermonnikoog. Als we op problemen stuiten, en dat gaat vast gebeuren, dan moeten we die binnen de regels van de noodverordening met elkaar pragmatisch oplossen.’

Afwijken
Dat de aanpak van Van Gent na maandag kan/zal afwijken van die van haar collega’s binnen de veiligheidsregio of van collega’s daarbuiten, is in het huidige systeem van veiligheidsberaden- en regio’s onvermijdelijk maar wel betreurenswaardig, vindt de burgemeester van Schiermonnikoog. ‘We moeten na de coronacrisis kijken of we dit systeem in stand moeten houden. Per veiligheidsregio verschillen nu de interpretaties van de regels over dezelfde onderwerpen. De noodverordeningen verschillen. Zeker in deze coronacrisis mogen burgers en ondernemers eenduidigheid van beleid en handhaving verwachten.

De regelgeving verschilt van strand tot stad. In de veiligheidsregio Friesland was er discussie over het gebruik van terrassen bij hotels. Hoteleigenaren wilden die openen voor hun gasten. Volgens het regionaal operationeel team kon het niet, maar volgens het veiligheidsberaad kon het wel. Ondernemers moeten wel weten waar ze aan toe zijn.’

Burgemeester Van Gent zegt begrip te hebben voor ‘ondernemers die klaar zijn met bestuurders die blijven zeggen dat het slot er nog niet helemaal afkan. Zij hebben het heel moeilijk en het duurt lang, maar als bestuurder moet je niet weglopen voor je verantwoordelijkheid. Je kunt niet iedereen tegemoetkomen en dat hoeft ook niet, maar je moet je als bestuurder wèl realiseren dat het eiland leeft dankzij het toerisme.’

Van Gent kan daarom niet wachten tot de veerboten weer de minnaars van Schiermonnikoog op het eiland afzetten. ‘Want het klopt gewoon niet’, zegt de burgemeester van Schiermonnikoog. ‘Iedereen heeft toch wel zijn favoriete Waddeneiland? Het is nu zo mooi. Ook als de weerberichten op regen staan, schijnt hier de zon. Maar er is niemand. In de winter is dat heel fijn, want dan komt het verenigingsleven tot volle bloei en is iedereen onder elkaar, maar in de andere drie seizoenen behoren de toeristen het eiland te overspoelen. We willen onze gasten weer ontvangen en gelukkig kan dat vanaf volgende week weer. Kom vooral naar ons toe zou ik zeggen en spendeer wat meer en geniet. Ik zeg: “Het kan weer, jullie zijn weer van harte welkom!”’

CV
Ineke van Gent (Arnhem, 1957) studeerde tussen 1976 en 1980 aan de Sociale Academie. In 1982 werkte ze als hulpverlener bij de Stichting Toevluchtsoord voor vrouwen met/zonder kinderen. Vervolgens werkte zij tussen 1982 en 1985 als sociaal adviseur bij het gemeentelijk huisvestingsbureau in Groningen. Van 1985 tot 1994 was Van Gent gemeenteraadslid in Groningen, eerst voor de PSP, later voor GroenLinks, toen de PSP daarin was opgegaan. In 1990 werd ze fractievoorzitter. Tussen 1994 en 1998 werkte ze als districtshoofd voor FNV regio Noord. Van Gent was tussen mei 1998 en september 2012 lid van de Tweede Kamer. Op 15 februari 2013 werd Van Gent regiodirecteur NoordOost bij de Nederlandse Spoorwegen. Eind augustus 2017 werd Ineke van Gent burgemeester van Schiermonnikoog.