‘Interventieteam moet duidelijker zijn’

‘Waar geven burgers precies toestemming voor als ze een interventieteam binnen laten?’, vraagt Anne Mieke Zwaneveld, de Rotterdamse Ombudsman, zich hardop af. ‘Mensen begrijpen dat echt niet’. Het is één van de zorgpunten die Zwaneveld formuleert naar aanleiding van haar eigen onderzoek Kijken en bekeken worden - een onderzoek naar de dagelijkse praktijk van de Rotterdamse interventieteams, dat deze week het licht zag.

 

‘Als je zo’n team in je woning laat, kan werkelijk álles aan de orde komen. Of je last hebt van kakkerlakken, ruzie met de buren, dat je scholing nodig hebt, een stage, of een taalcursus. Ze kunnen vragen of er sprake is van huiselijk geweld, of je zwanger bent of geluidsoverlast hebt van de buren. Of ze kijken of je badkamerlampje wel veilig is opgehangen. Dat begrijpen de bewoners dus niet, en zeker niet als je niet weet dat je zo’n interventieteam de toegang ook kan weigeren. En dat wordt hen ook nooit expliciet verteld’.

 

Dat moet dus beter, vindt Zwaneveld. Er moet een einde komen aan dit zogeheten ‘meervoudige kijken’, waarbij een interventieteam met hele andere zaken aan de slag gaat dan waarvoor het oorspronkelijk toestemming kreeg om binnen te komen. ‘Als een bewoner gaandeweg het bezoek zegt: het gaat jullie helemaal niks aan of ik kakkerlakken heb of dat ik zwanger ben, dan moet zo’n team daarover ophouden en de woning verlaten. Dat is dan de enige oplossing. De gemeente is het daar niet mee eens, ze zegt dat ze in zo’n geval niet kan “wegkijken van misstanden”. Dat begrijp ik. Als je een kind met blauwe plekken aantreft op de bank, dan wil je iets met dat signaal dóen. Maar een bewoner moet dan wél weten dat het is gesignaleerd en dat de gemeente er mee aan de slag gaat. Wees er transparant over wat je als interventieteam precies doet’, aldus Zwaneveld.

 

Rotterdamwet

 

Interventieteams leggen in Rotterdam jaarlijks zo’n 38 duizend huisbezoeken af. Daarbij zijn grote verschillen waarneembaar tussen de stedelijke interventieteams en die van de deelgemeentes. De eerste, vanuit de centrale stad, houden zich nagenoeg uitsluitend bezig met het controleren van de zogeheten ‘Rotterdamwet’. Die regelt dat mensen aan bepaalde voorwaarden (inkomen, aantal gezinsleden) moeten voldoen om in wankele wijken als Feijenoord en Charlois te mogen wonen. De 30 duizend bezoeken van deze teams vinden vrijwel altijd plaats op afspraak, bij nieuwe bewoners.

 

De interventieteams vanuit de deelgemeentes daarentegen voeren hun 7.300 huisbezoeken vrijwel altijd bij wijze van verrassing uit. Ze controleren rijp en groen door elkaar: politie, brandweer, buren of de woningcorporatie kunnen een bron zijn van een melding. Het gaat dan vaak om een combinatie van signalen: woonoverlast, overbewoning, woonfraude, verpaupering, schoolverzuim, verwaarlozing, huiselijk geweld etcetera, zo beschrijft Zwaneveld in haar rapport.

 

Daarnaast wordt gewerkt met anonieme signalen. Daar is Zwaneveld kritisch over: ‘Sluit uit dat een anonieme melding als enige aanleiding voor een huisbezoek kan fungeren’, luidt dan ook een van de aanbevelingen in haar rapport. Het college van B en W van Rotterdam wil die toezegging niet doen, zo schreef het college terug. Wel zou in zo’n geval een ‘omgevingsanalyse moeten worden gemaakt die de melding zal versterken of ontkrachten’. Zwaneveld: ‘Tja, en wat zo’n omgevingsanalyse inhoudt, moet u aan de gemeente vragen. Ze moet wat mij betreft in ieder geval relevante informatie bevatten die de anonieme melding versterkt’.

 

Ook moet in de toekomst duidelijker worden op grond waarvan precies besloten is een interventieteam langs te sturen. ‘De bewoner moet kunnen lezen wat de afwegingen zijn geweest. Bij een zó zwaar middel als dit, moet het allemaal volledig toetsbaar zijn. Je moet de vraag kunnen beantwoorden: is dit echt nodig, en is het nú nodig?’

 

Weigeren

 

Burgers krijgen vrijwel nooit te horen dat ze een rapport van de bevindingen van het interventieteam kunnen opvragen. ‘U en ik zouden daar meteen om vragen. Maar de meeste mensen waar deze teams over de vloer komen, zijn geen bureaucratisch vaardige burgers. ‘Überhaupt zijn hun taalvaardigheden vaak niet optimaal. Ik heb het tijdens de 74 huisbezoeken waar wij lijfelijk bij aanwezig waren niet meegemaakt dat de bewoner om zo’n rapport vroeg. Maar het is wel een belangrijk punt. De overheid weet héél veel van ons.

 

Het minste is dan dat je als burger wéét wat de overheid van je weet en wat ze er mee doet, én dat je zaken kunt corrigeren als ze niet kloppen’. Ook is het aan de overheid om de beschikbare informatie goed af te schermen, en op dat punt heeft de Rotterdamse Ombudsman eveneens zorgen. ‘De gemeente krijgt binnenkort een nieuw registratiesysteem. Daar hebben we ook al naar gekeken, het is beter dan het huidige, maar ik zou toch graag nog meer zekerheden zien ten aanzien van de privacy. Wat in zo’n gemeentelijk systeem over een burger belandt, gaat immers toch gelden als een soort waarheid’.

 

Consequenties

 

Bewoners blijken ook niet te weten dat weigeren van een huisbezoek helemaal geen consequenties heeft, althans voor zover het niet de woonvergunning betreft. ‘Als de woonsituatie niet gecontroleerd kan worden, kun je op grond van de Rotterdamwet formeel niet worden ingeschreven en dan krijg je bijvoorbeeld ook geen parkeervergunning. Maar een interventieteam de toegang weigeren als het onaangekondigd en om andere redenen op de stoep staat, heeft geen gevolgen voor je. In het uiterste geval is er trouwens maar één dwangmiddel: de burgemeester is verantwoordelijk voor de juistheid van de Gemeentelijke basisadministratie- gegevens. Op basis daarvan kan hij een machtiging afgeven om een woning te betreden. Maar dat ben ik in dit onderzoek of bij de behandeling van klachten niet tegengekomen.’

 

Overigens is het een nagenoeg fictieve discussie, zegt Zwaneveld. ‘In de praktijk komt het vrijwel niet voor dat mensen zo’n team niet binnenlaten. De sfeer is er ook niet naar. Waar hebben we het over? Oude portiekwoningen in het Oude Noorden, op elke etage een ander adres. Staat er zo’n team op de stoep en het hele trappenhuis kijkt mee naar wat er gebeurt. Dan zegt zo’n bewoner heel snel: “kom maar even binnen hoor”.’ 

---

Onderzoek
De Rotterdamse Ombudsman Anne Mieke Zwaneveld woonde 74 huisbezoeken van de interventieteams bij. Daarnaast hield ze interviews met betrokken functionarissen en bekeek het Gemeentelijk Veiligheids Registratie Systeem. Ze oordeelt dat de interventieteams de bewoners ‘respectvol bejegenen’, maar zich niet altijd houden aan de protocollen voor huisbezoeken. Zo wordt de bewoners meestal niet verteld dat ze hun eigen dossier rond het huisbezoek mogen inzien. Ook werd nooit gezegd dat mensen niet verplicht zijn het interventieteam binnen te laten.