‘Ik voel mij heel ongemakkelijk’

Paul Smeulders is beste bestuurder van het jaar

Gelukkig staan er Parmezaan risotto bitterballen op het borrelmenu bij Usine, het trendy restaurant in de Eindhovense Lichttoren, want van de vlezige vettigheid op de ‘mannenplank’ wil Paul Smeulders (30) niets weten. ‘Zijn persoon valt samen met zijn politieke profiel; hij leeft naar zijn overtuiging’, zei de Brabantse commissaris van de koning Wim van de Donk vorig jaar in de Volkskrant niet voor niets over de GroenLinks-wethouder uit Helmond.

Zelf zegt hij: ‘Ik ben groener dan groen. Ik ben sinds mijn veertiende lid van Groen- Links en ook sinds mijn veertiende vegetariër. Ik heb geen auto, ik fiets en reis met het openbaar vervoer en ik werk naast mijn wethouderschap bij Natuurmonumenten. Maar voordat je denkt dat ik een heilig boontje ben: we zijn deze zomer naar Japan geweest, en dat doe je niet op de fiets.’

Paul Smeulders werd vorige week in het provinciehuis in Den Bosch door Binnenlands Bestuur uitgeroepen tot beste lokale bestuurder van 2017. Hij kreeg aanzienlijk meer stemmen dan nummer 2 burgemeester Ahmed Aboutaleb – zo’n beetje de Real Madrid van bestuurlijk Nederland. Maar ja, die staan nu ook tweede in de competitie. ‘Ik was verbijsterd. Ik dacht nog: waarom zit ik niet bij de jonge bestuurders? Dan maak ik nog een kans’, lacht Smeulders.

Als Aboutaleb Real is, is Smeulders dan Leicester City – uit het niets de Engelse kampioen? ‘Daar heb ik over nagedacht. Ik denk meer aan een jonge wielrenner die totaal onverwacht een grote koers wint. De grote vraag is dan: hoe verloopt zijn verdere carrière? Misschien dat mensen over tien jaar zeggen: hoe heeft hij in hemelsnaam die koers kunnen winnen?’

Het is natuurlijk een hele eer, maar op de keper beschouwd is het tamelijk mal dat hij is uitgeroepen tot ‘s lands beste lokale bestuurder, vindt Paul Smeulders. ‘Ik voel me heel ongemakkelijk. Hoger dan Aboutaleb kun je toch niet komen in bestuurlijk Nederland? Wim van de Donk was mijn hoogleraar op de universiteit. Een fantastische commissaris. Echt een Brabander tussen de Brabanders. Dat ik in dat rijtje sta is prachtig, maar als je ziet wat zij politiek-bestuurlijk hebben bewezen en wat ik heb laten zien, dan slaat mijn uitverkiezing nergens op.’

Geen enkele vrouw
Tot vorige week hoefde hij daar niet over in te zitten, want hoe groot was de kans dat hij ‘s lands beste bestuurder zou worden? Paul Smeulders: ‘Ik heb wel een groot netwerk, maar omdat geen enkele vrouw was genomineerd, had Groen- Links niet opgeroepen om te stemmen. Het is echt onzin dat de tien beste bestuurders van Nederland allemaal mannen zijn. Als het pr-apparaat van GroenLinks los was gegaan, dan was het anders geweest, maar nu dacht ik: het wordt iemand anders. En toch… bij de nieuwjaarsreceptie in Helmond vertelden veel mensen dat ze op mij hadden gestemd.’

Bescheidenheid siert de mens, maar wethouder Smeulders heeft natuurlijk niet voor niets de meeste stemmen gekregen. Zonder ook maar een stem tegen loodste hij vorig jaar de begroting door de Helmondse raad. Hij maakte afspraken met woningcorporaties, bedrijfsverenigingen en energiemaatschappijen om Helmond te verlossen van de fossiele brandstoffen. En dat allemaal zonder wanklank.

Smeulders: ‘De tijd waarin op het stadhuis werd bedacht wat het beste was voor de mensen, ken ik niet. Voor mij is het vanzelfsprekend om alle inzichten met anderen vorm te geven. Natuurlijk geef je als bestuurder richting, maar vervolgens geef je heel veel ruimte voor initiatieven. Je kunt niet de slimste wijk Brainport Smart District van de wereld bouwen zonder samen te werken met Brainport Development, met de universiteiten van Eindhoven en Tilburg en met de provincie.’

Samenwerking om zijn idealen van een groene en duurzame aardbol dichterbij te brengen. Het klinkt in een wereld van bitcoin en en Trump niet van deze tijd, ‘maar in Helmond is de tijd er rijp voor’, zegt wethouder Smeulders.

Dwerggeitjes
Voor de meeste Helmonders zal de overtuiging komen uit de portemonnee; waar komt zijn overtuiging vandaan? Paul Smeulders: ‘Ik heb van jongs af aan het gevoel dat ik niet alleen voor mijzelf leef, maar dat ik ook een verantwoordelijkheid voor anderen heb. Als vroeger op het schoolplein een kind werd gepest, dan ging ik ernaartoe en zei ik: “Waarom doe je dat nou? Voor dat kind is het heel rot en voor jou is het vast ook niet zo leuk.” Daarom ben ik ook vegetariër geworden. We hadden vroeger thuis dwerggeitjes. Ik kwam erachter dat de bokjes snel werden geslacht. Waarom ga je zo met een huisdier om? Is het nodig dat ik dat vlees eet?’

En dan is hij uitgerekend wethouder in Brabant – de provincie waar per vierkante kilometer de meeste dieren zijn opgepropt in vleesfabrieken. Smeulders: ‘Als Statenlid was ik daar dagelijks mee bezig, maar als wethouder in Helmond is het anders. We hebben bijna geen buitengebied. We hebben in Helmond een paar veevoerbedrijven en de mestverwerker Den Ouden. De inwoners van Helmond hebben last van de stank en willen dat de leefomgeving verbetert. Daarom kan ik heel goed besturen in Helmond, ook met het CDA.

In een gemeente als Bladel zou dat veel ingewikkelder zijn. Het is idioot dat we in de slimste regio van de wereld spelen met het leven van mensen en dieren ten bate van een industrie die heel weinig economische waarde toevoegt maar wel de natuur om zeep helpt. Overal in de wereld is een tekort aan fosfaten, maar in Brabant weten we van gekkigheid niet waar we de fosfaatuitstoot door miljoenen varkens en kippen moeten laten.’

Paul Smeulders is wethouder in en een kind van Helmond, maar hij woont in Den Bosch. ‘Niemand neemt mij dat kwalijk. Ik ben in Helmond geboren en heb er 23 jaar gewoond, maar toen ik Statenlid werd, was Den Bosch gewoon een betere woonplek, ook omdat ik bij Natuurmonumenten in ‘s Graveland werkte en nog steeds werk.’

Ajax-model
Dat laatste doet hij steevast op maandag en vrijdag. Smeulders: ‘Ik was waarschijnlijk nooit wethouder geworden als ik niet had kunnen blijven werken bij Natuurmonumenten, en ik mag Natuurmonumenten dankbaar zijn dat zij mij drie dagen in de week hebben losgelaten. Zij zijn voor het Ajax-model: de ontwikkeling van het individu gaat voor het collectief. Ik was 26 toen ik wethouder werd en een gezinsleven had ik niet. Die werk/privécombinatie werkte voor mij, maar Helmond moet er niet meer aan beginnen. Eigenlijk is het parttime wethouderschap niet te doen. Vanaf het moment dat ik in 2016 op de klimaatconferentie in Rotterdam Aline leerde kennen, heb ik ook geleerd dat er meer in het leven is dan politiek.’

Aline Fissette (ze is in Usine aangeschoven voor een witbiertje en de risotto bitterballen), is beleidsmedewerker energie bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in Den Haag. Het is weer eens wat anders: een smoorverliefde bestuurder van het jaar. Smeulders is in meer dingen ongegeneerd. In zijn openhartigheid, zijn passie voor groen, zijn ambities. De ambitie bijvoorbeeld om Kamerlid te worden. Dat zegt een wethouder niet snel, bang als hij/zij is voor zijn lokale carrière. Na de Tweede Kamerverkiezingen van maart stond de Helmondse wethouder al met één been in de Kamer.

Groen-Links-voorman Jesse Klaver had op hém gestemd. De geloofsbrieven moesten nog worden aangeboden, maar de Kamer-iPad was al binnen. Totdat hij werd ingehaald door twee kandidaten met meer voorkeurstemmen. De droom viel in duigen? Paul Smeulders: ‘Het heeft mij verrast hoe relatief weinig mij dat heeft gedaan. Ik heb in 2012 in Tanzania een veerbootramp overleefd; 297 van de 447 opvarenden verdronken. Daardoor kijk ik toch anders tegen het leven aan. Bovendien was ik pas drie jaar wethouder in Helmond. Als je ziet wat ik het afgelopen jaar heb kunnen doen. Ik denk dat ik vooral door dat laatste jaar bestuurder van het jaar ben geworden.’ Maar wat in het vat zit, verzuurt niet.

Smeulders staat op de ‘wachtlijst’ voor de Tweede Kamer. Als een GroenLinkser de Kamer verruilt voor het besturen in een grote stad, dan reist Smeulders alsnog af naar Den Haag. ‘GroenLinks is onder Jesse groter dan ooit. Om nu samen met hem en met anderen in Den Haag te werken, lijkt mij te gek. Iedereen in Helmond weet dat ik graag doorga als wethouder, maar ook dat ik graag wil samenwonen. Aline werkt in de Randstad en ik weet niet of die twee samengaan. Daar praat ik heel open over.’

Fijne stad
Helmond is met zijn 90.000 zielen gewoon een fijne stad om te besturen, vindt Smeulders. ‘Het is groot genoeg voor een professionele gemeentelijke organisatie en klein genoeg om de mensen te kennen. Helmond had een turbulente bestuurscultuur, maar de politiek is veel dichter bij elkaar gekomen. Het plan om voor meer dan 50 miljoen euro een sporten beleefcampus te bouwen waar middelbaar onderwijs, gezondheid, breedtesport en topsport samenkomen, ging vrijwel unaniem door de raad.’

Op zijn 23ste GroenLinks-lijsttrekker voor de Staten van Brabant, op zijn 26ste wethouder, op zijn 30ste beste bestuurder van het land – waar houdt het op? ‘Ik weet het echt niet. Ik weet wel dat ik blijf wie ik ben. Alles kan veranderen, maar wat niet zal veranderen, is mijn diepste wens om de wereld te verbeteren. Dat kan op veel manieren. Als wethouder, als Kamerlid, maar waarom niet als burgemeester? Ik had er nooit zo over nagedacht, maar een man als Eberhard van der Laan was met zijn oprechte betrokkenheid bij Amsterdam en zijn liefde voor de stad toch een pronkstuk?

En zoals Rob van Gijzel Brainport op de kaart heeft gezet! Ach, ik weet het niet. Eén ding zou ik zou ik heel graag doen. Ik weet niet of het handig is om te zeggen, maar over een jaar of dertig zou ik mijn bestuurlijke carrière willen afsluiten als commissaris van Brabant. Ik voel mij een ontzettende Brabander en ik waardeer de provincie als bestuurslaag zeer. Het gezag dat je daarvoor nodig hebt, heb ik nog lang niet, maar wat zou het mooi zijn als Wim van de Donk mij in 2048 op hoge leeftijd zou kunnen ontvangen in het provinciehuis.’

CV
Paul Smeulders werd op 15 juli 1987 geboren in Helmond. Van 2004 tot 2008 studeerde hij bestuurskunde aan de Avans Hogeschool in Den Bosch. Na zijn bachelor behaalde Smeulders in 2010 zijn master bestuurskunde aan Universiteit van Tilburg. Smeulders werkt sinds april 2011 bij Natuurmonumenten als adviseur public affairs. Bij de raadsverkiezingen van 2006 stond Smeulders tweede op de lijst van GroenLinks in Helmond. Hij werd niet gekozen, maar werd wel burgerlid. Van 2008 tot 2011 was hij ook burgerlid van Provinciale Staten van Noord-Brabant. Van 2011 tot 2014 was Smeulders fractievoorzitter in de Brabantse Staten. In 2014 werd hij wethouder financiën, duurzaamheid en grondzaken in Helmond. In 2010 stond Smeulders 22ste en in 2017 13e op de kieslijst van GroenLinks bij de Tweede Kamerverkiezingen.