Gemeentesecretaris of griffier

Regelmatig wordt mij de vraag gesteld wat het verschil is tussen de functie van griffier en gemeentesecretaris. Ik antwoord dan: geen. Wat vaak als flauw wordt betiteld door de vragensteller. In diens verdere reactie wordt steevast gewezen op het verschil van het aantal medewerkers bij de griffie en de ‘secretarie’. En de uitkomst van zo’n gesprek is eigenlijk altijd dat mijn gesprekspartner de functie van gemeentesecretaris als zwaarder typeert. Wethouders zijn blijkbaar lastiger te ‘ondersteunen’ dan raadsleden, denk ik dan op mijn beurt .

Toch vind ik in de grond geen verschil. Maar dat komt misschien ook wel dat ik na ruim 35 jaar in die beide functies te hebben gewerkt nog steeds het werken voor de bestuursorganen centraal stel. Vaak als klassiek getypeerd, maar vanuit ons staatsrechtelijk systeem werk je voor de drie gemeentelijke bestuursorganen en één in het bijzonder. En via hen voor de lokale samenleving. Dus geen klanten, maar inwoners. Geen KPI ’s, maar waarde en effectduiding. De griffier zowel als de gemeentesecretaris is de laatste- of eerste adviseur van of raad of college.

Spijtig dat we de laatste decennia zijn blijven steken in die functiecompetitie. Want het lokaal politiek bestuur kan twee sterke eindadviseurs heel goed gebruiken. Twee eindbazen, zoals een oud-collega dat zo mooi formuleerde. Alle mooie landelijke verkiezingsbeloften ten spijt zullen oude patronen hardnekkig blijken en een andere politieke bestuurlijke cultuur niet snel toelaten. Met het beperkte vertrouwen in de politiek(e partijen) en de grote globale vraagstukken zijn misschien kleine politieke veranderingen en experimenten bij gemeenten extra belangrijk om eigentijds te kunnen besturen. Secretaris en griffier horen daar een belangrijke rol te spelen.

Die rol vraagt van deze beide functionarissen wel een meer staatsrechtelijke benadering. Kennis over en het bepleitten van onze staatsrechtelijke verhouding tussen rijk, provincie en gemeenten krijgt weer waarde. Want gemeenten lijken soms nog niets geleerd te hebben van de decentralisatie sociaal domein. Nog steeds komen er nieuwe taken naar gemeenten. Waar het bestuur gretig op reageert. De laatste vier jaar zijn er wel 15 tot 20 procent nieuwe taken richting gemeenten gekomen. Met de spuk-gelden is dat goed te herkennen. Het effect is wel dat er steeds minder tijd en personeel overblijft voor de eigen autonome taken. Op die manier worden die eigen taken eigenlijk al vele jaren door het  rijk gekannibaliseerd.

Ook regelt het  rijk heel slim steeds meer via regio’s. Gemeenteraden laten zich zo marginaliseren. En colleges worden zo steeds meer een uitvoeringsorgaan van het  rijk. Kwesties die griffier en gemeentesecretaris zouden moeten raken. Net zo zeer als het bewustzijn in hun organisaties over de grenzen van de ambtelijke status. Een ambtseed is niet voldoende. Niet alleen de kindertoeslagenaffaire maakt dat duidelijk, ook de acties onder de noemer van klimaat of ‘Palestina ambtenaren’ wijzen daarop. Het mobiliseren van professionaliteit en het bepleiten van vraagstukken bij het politiek bestuur, met oog voor zuivere verhoudingen tussen bureaucratie en politiek bestuur, is een taak voor deze twee functionarissen. Een taak die weer aandacht vraagt.

Niet alleen de vraag naar eigentijdse vormen van politiek besturen leeft. Ook een eigentijdse stem van de bureaucratie wordt gevraagd. Sterker nog: eigentijds besturen vraagt een sterke eigentijdse bureaucratie. Daar ligt een belangrijke rol van deze twee eindverantwoordelijken in de gemeentelijke organisatie. De handen in één slaan maakt hen sterker. Dat vraagt van secretarissen dat zij meer het accent moeten leggen op het zijn van secretaris en minder op de zelf ingevoerde titel van algemeen directeur. Dat vraagt van griffiers dat zij minder bezig moeten zijn met positie en omvang van de griffie, maar meer zich als eerste adviseur van de raad moeten gaan gedragen. Overigens is het in de positioneringsdiscussie een schrale troost voor griffiers dat het pas 25 jaar geleden is dat de ongeschreven regel over de beloning van secretarissen, namelijk één schaal onder burgemeester landelijk, erkend is. Wanneer eigentijds politiek bestuur je drijft is in de grond er dus niet veel verschil tussen deze prachtige functies.