Het goud van Rutte (5): u vraagt, wij draaien

Volgens alle politieke theorieën, deskundigen en Binnenhofwatchers is het minderheidskabinet van Mark Rutte geen lang leven beschoren als de coalitiepartijen VVD en CDA en gedoger PVV bij de Statenverkiezingen geen meerderheid halen. Zonder meerderheid in de Eerste Kamer – die wordt gekozen door de Provinciale Staten – stranden alle plannen en wetsvoorstellen die het kabinet door de Tweede Kamer weet te loodsen in de senaat. Het is een redenering die zijn basis vindt in de parlementaire geschiedenis: een coalitie kan pas effectief zijn plannen doorvoeren als er een parlementaire meerderheidsbasis is in zowel Tweede als Eerste Kamer. De wijze waarop de Eerste Kamer de btw-verhoging van theaterkaartjes – gewenst door het kabinet en goedgekeurd door CDA, VVD en PVV in de Tweede Kamer - vlak voor Kerst wist te blokkeren, is illustratief voor die redenering.  

Echter, er wordt dan over het hoofd gezien dat een minderheidskabinet met een andere blik naar de wereld kijkt – ook die op het Binnenhof. Het kabinet – wie heeft het nog over het kabinet Rutte-Verhagen? – van de goedlachse en communicatief sterke alom geprezen premier Mark Rutte gaat het er om een meerderheid te halen, rechts-om of links-om. Het debat over de politie-opleidingsmissie naar Kunduz heeft dat nog maar eens laten zien. Alom wordt Rutte geprezen dat hij het kabinetsvoorstel om een missie naar Afghanistan door het parlement heeft weten te loodsen. Inderdaad Rutte – en in zijn kielzog de ministers Rosenthal (Buitenlandse Zaken) en Hillen (Defensie) – lieten een nieuw kunststukje zien. Het was niet dat ze met hart en ziel medestanders wisten te overtuigen voor hun oorspronkelijke voorstel. Integendeel, het was: u vraagt en wij draaien. Alle politieke wensen van D66, ChristenUnie en vooral GroenLinks werden ingewilligd. Het maakt niet uit hoe en onder welke vlag de missie naar Afghanistan gaat, als er maar een missie gaat. Rechtse VVD’ers vinden dat de missie nu wel erg verwaterd is tot een humanitaire missie, maar dat is een voetnoot in de euforie dat ‘Mark’ het toch maar geflikt heeft.

Het doet denken aan de wijze waarop Mark Rutte in de kabinetsformatie VVD-standpunten uit het eigen verkiezingsprogramma over de hervorming van de arbeidsmarkt liet voor het was. De PVV zag niets in een hervorming van het ontslagrecht en de aanpassing van de ww. Ook hier was het: u vraagt en wij draaien. En ook al was er gemor in de ondernemende achterban van de VVD, dat verstomde omdat Rutte er toch maar in was geslaagd een kabinet met CDA en PVV te bouwen waarbij rechts Nederland zijn vingers kon aflikken.

Voor bestuurders en politici die met het kabinet zaken moeten doen, zijn het interessante tijden. Er valt bij deze premier wat te halen. Zeker als het echt spannend is en er geen duidelijke Kamermeerderheid bestaat, is Rutte bereid tot veel, zo niet alles om zijn premierschap overeind te houden. Want Rutte wil daadkrachtig zijn. Daarom beter een snel besluit dat vol compromissen zit dan het verwijt van wekenlang gepalaver dat vermoedelijk ook tot verwaterde compromissen leidt. En Rutte staat er ontspannen in: het gaat niet om zijn liberale verkiezingsprogramma en geloofsprincipes die hij zelfs met de rug tegen de muur wil verdedigen. Als hij in de hoek gedrukt wordt, blijkt hij geen lastige, rauwe straatvechter te worden maar doet hij heel soepeltjes veel water bij de wijn, zo heeft het Kunduz-debat geleerd.

Met zo’n optimistische en ontspannen bestuursstijl zou het een misvatting kunnen  zijn dat een slechte verkiezingsuitslag op 2 maart door deze premier als een draai om de oren wordt beschouwd. Vermoedelijk zal het eerder als een interessante politiek feit worden vertaald, waarmee je als minderheidskabinet nu eenmaal moet leren leven.      

Henk Bouwmans