Reportage: Democratie in de klas

‘Rutte stuurt ook wapens naar Oekraïne, dus hij is net als Poetin.’ Je zult als Medemblikse wethouder maar met de beste wil van de wereld een lesje democratie komen geven in groep 6/7 en je krijgt meteen van een leerling de oorlog voor je kiezen. Joset Fit maakt het mee bij haar eerste keer ooit voor de klas. ‘Er zouden standaard lessen over democratie moeten zijn.’

Medemblik

Het is maandagochtend stralend weer in het dorps aandoende Medemblik, maar de buitenwereld is nooit ver weg. Waar de Zuiderzeehuisjes doen denken aan vervlogen tijden, toen Holland een wereldmacht was, laat een andere wereldmacht zich sinds een paar weken flink gelden. Er is oorlog en dat weten de kinderen ook. In het kader van ‘Democratie in de klas’, een initiatief van Kidsweek en Binnenlands Bestuur (bedacht voor de inval), bezoeken bestuurders in gemeenten in heel Nederland een school om te vertellen wat democratie is, wat verkiezingen zijn en hoe kinderen hun leefomgeving kunnen beïnvloeden. Wethouder Joset Fit (GemeenteBelangen) is gekoppeld aan basisschool Het Koggeschip in het stadje Medemblik zelf. Het gemeentehuis van Medemblik bevindt zich al ruim tien jaar in de voormalige kantoren van Dirk Scheringa in Wognum, dat eigenlijk onder de rook van Hoorn ligt. Vrij ver weg van het stadje Medemblik.

Spelregels

De animo om mee te doen aan ‘Democratie in de klas’ was groter dan vooraf verwacht. Uit meer dan 50 gemeenten kwamen enthousiaste reacties. Fit was een van de eersten die reageerde. ‘Dit zijn onderwerpen die er toe doen’, zegt ze. ‘Misschien niet heel sexy, maar wel van belang. Kinderen moeten weten wat we onder democratie verstaan, wat de spelregels zijn. Ze moeten niet alleen naar het gemeentehuis kijken en denken: wat is dat?’ Kop en staart begrijpen kan volgens haar niet vroeg genoeg beginnen. Ze hoopt dat de kinderen iets meer inzicht krijgen in hoe democratie in elkaar zit. ‘Veel kinderen zitten er zwartwit in’, merkt ze: “Nederland levert wapens, dus wij zijn niet beter dan Poetin”, hoorde ze een leerling zeggen. ‘Dat was de aanleiding om uit te leggen wat we aan het doen zijn. De kinderen zijn er wel mee bezig, want het komt nu heel dichtbij. Ik kon dus een vergelijking maken tussen hoe het in Oekraïne en Rusland werkt en hier.’

Schoolhuiskamer

Schooldirecteur Jelto van Nieuwburg is blij met de komst van de wethouder. Het Koggeschip ligt in een wijk met veel gezinnen op of onder de armoedegrens. ‘Het gemiddelde inkomen is hier onder de 20.000 euro.’ Vanzelfsprekend heeft dat zijn weerslag op zijn school en hij wil graag dat de politiek dat ziet. Corona heeft ook een grote wissel getrokken op de verbinding in de wijk, zegt hij. ‘Inwoners verliezen het vertrouwen in de politiek, ze drijven weg van de democratie. Na corona is de connectie kwijt en ontmoet je soms wantrouwen en boosheid.’ De school heeft een schoolhuiskamer ingericht om de verbinding met ouders te herstellen. ‘We werken daar iedere dag aan. We willen mensen snel weer de school binnenhalen en betrekken bij activiteitencommissies en de MR. Het is werken aan gemeenschapsontwikkeling. Ik zie dat als een primaire taak.’

Tastbaar

De school biedt gezinnen ondersteuning aan. ‘Soms kennen ze niet de juiste loketten. We hopen dat met die huiskamer wel te kunnen bieden. Het begint met een gratis ontbijtje, dan ontmoeten de moeders elkaar, daarna komt er een maatschappelijk werker of een IB’er, ook voor wie nog niet op school zit.’ Van Nieuwburg ziet regelmatig dat kinderen pas op hun vijfde jaar op school beginnen. ‘En dan spreken ze de taal niet. Daarbij stapelden problemen zich op tijdens corona.’ Samen met de gemeente moeten we hiermee aan de slag, vindt hij. ‘Ik heb tegen wethouder Fit gezegd: dit verwacht je hier niet. Daardoor wordt het niet gezien. Deze gemeente heeft weinig geld en al die dingen komen hier samen. Wij zijn de maatschappij in het klein. We maken het zichtbaar en gaan de verbinding met de wijk aan. Ik wil daarom bestuurders uitnodigen: raadsleden, wethouders, landelijke politici. Dan wordt het tastbaar. Je moet het zien. En ook vertellen.’

Vitaliteit

Wethouder Fit treft intussen een geïnteresseerde klas. Hier wordt niet meteen de oorlog van stal gehaald, maar luisteren de kinderen naar wat de bestuurder te vertellen heeft. Het gaat over de vele verkiezingsborden, over hoeveel inwoners de gemeente Medemblik heeft (46.000) en dat er 17 ‘kernen’ zijn die samenwerken, waaruit de fusiegemeente ‘Medemblik’ voortkwam. De gemeente heeft een burgemeester met een ‘grappige’ achternaam (‘Streng’) en een wethouder die ‘Fit’ heet. Er zijn allerlei voorzieningen in de gemeente: 23 basisscholen, 13 sportvoorzieningen, 12 dorpshuizen en zes buitenzwembaden. Fit vertelt over wat de collegeleden doen, gebruikt een enkele moeilijke term (‘sociaal domein’) en legt uit dat de gekozen gemeenteraad de besluiten neemt en als de ene wens wel kan, de andere wens dan niet kan. ‘Ik probeerde het concreet maken door het te hebben over de gymzaal, de leerlingenraad en gezond gewicht. Vitaliteit is natuurlijk heel belangrijk.’

Burgerinitiatief

Een jongetje stelt de meeste vragen. ‘Die kan later wel de politiek in, of de journalistiek’, zegt Fit na de les. De jongen wil weten wanneer de voetbalkooi op het schoolplein er dan komt. Dat is geen wettelijke verplichting voor de gemeente. De wethouder oppert om een burgerinitiatief te doen door handtekeningen te verzamelen. De burgemeester legt het dan voor aan de gemeenteraad.’ In Abbekerk hadden oudere kinderen een burgerinitiatief voor een skatebaan ingediend. Het kostte 100.000 euro. ‘De raad vond het  belangrijk, maar had het geld er niet voor. Soms worden plekken ook vernieuwd of opgeknapt. Misschien kan het dan meegenomen worden’, aldus Fit. Een ander jongetje wil graag zwemmen, maar dat kan niet. Fit wijst op de zes buitenzwembaden. Ja, zegt hij, maar dat kost geld. Fit: ‘Als mensen het niet kunnen betalen, kunnen we meedenken.’ En dan is het aantal gymlessen op de school ook nog teruggegaan van twee naar één, omdat het aanbod aan buitensporttrainers beperkt is. De betrokkenheid in de klas leeft volop.

Artikel 1

Aan het eind gaat het nog even over het belang van artikel 1 uit de Grondwet dat Fit voorleest. Het zijn misschien wat moeilijke woorden, maar ze begrijpen het wel, zeggen de leerlingen achteraf. Een meisje zegt dat ze nu wel veel van de gemeente weet en over rechten, maar nog niet over de democratie. Fit is weer een ervaring rijker. ‘Er zouden hierover standaard lessen moeten zijn, want je kunt op verschillende manieren kijken naar democratie.’ Wat ze ook goed vindt is dat je zo als bestuurder verbinding hebt en houdt met wat er leeft in de maatschappij. Ze noemt de directeur die haar ook al vertelde dat de twee jaar corona niet goed is geweest en voor afstand heeft gezorgd. ‘Ik vind dat verontrustend. Het hakt erin. Armoede en andere onderwerpen in deze wijken moeten altijd aandacht krijgen. Ik neem het mee. Verbinding is heel belangrijk. Je zag bij ons ook in raadsvergaderingen dat omgangsvormen verharden.’

Als de juf en Fit de les na een uurtje afronden zegt een leerling: ‘Waarom zo snel? Ik vind het leuk!’