Herindelingen gaan gewoon door

In de komende collegeperiode kan het aantal gemeenten dalen tot vierhonderd. De Tweede Kamer keurde recent herindelingen goed voor de Utrechtse Vechtstreek, Noord-Holland en Friesland waardoor het aantal gemeenten per 1 januari terugloopt van 430 naar bijna 420. Daar waar gemeentelijke herindeling een issue was, hebben de raadsverkiezingen niet geleid tot het afwijzen van herindeling.

Een uitzondering lijkt het Zuid-Hollandse Goedereede. In de kustgemeente op Goeree-Overflakkee is het CDA, voorstander van fusie met de drie andere gemeenten op het eiland - Dirksland, Middelharnis en Oostflakkee - naar de oppositie verwezen. Fusietegenstander Verenigd Gemeente Belang (VGB) won de verkiezingen en vormt met twee andere tegenstanders van herindeling, CU en SGP, het nieuwe gemeentebestuur.

Hun coalitieakkoord laat geen misverstand bestaan over de door de provincie Zuid-Holland gestarte procedure tot de vorming van één gemeente Goeree-Overflakkee per 1 januari 2013. ‘Het college staat voor bestuurlijke zelfstandigheid van de gemeente en de collegeleden zullen dit standpunt op actieve wijze uitdragen’, staat er in het akkoord. Samenwerking blijft wel mogelijk. ‘De gemeente heeft het bestuurlijke proces losgekoppeld van de vorming van een ambtelijke organisatie op het eiland’, aldus het akkoord.

Afgestraft

In het Noord-Hollandse Niedorp was herindeling ook inzet van de verkiezingen. Nieuwkomer Lokaal Alternatief Democratie Anders (Lada) werd met zes (van de 15) zetels de grote winnaar. Lada wil de burgers meer betrekken en is voorstander van een westelijke herindeling met Schagen en Harenkarspel. De andere partijen verloren en werden daarmee afgestraft voor hun vlak voor de verkiezingen gemaakte keuze voor herindeling met Anna Paulowna, Wieringen en Wieringermeer per 1 januari 2012 tot de nieuwe gemeente Amstelmeer.

Lada, dat kort voor de verkiezingen is opgericht als verzet tegen deze oostelijke herindeling, kon de verkiezingswinst niet verzilveren in de collegeonderhandelingen. Breekpunt was het verzoek van Lada om een bevolkingsraadpleging. Geen enkele partij wenste de oversteek te maken naar een college met winnaar Lada.

De nieuwe coalitie van de drie verliezers VVD, CDA en PvdA houdt vast aan de afgesproken oostelijke herindelingsvariant. In de Brabantse gemeenten Bernheze en Maasdonk (gelegen in de driehoek tussen Den Bosch, Oss en Uden) verscheen vlak voor de verkiezingen een in opdracht van beide gemeenteraden gemaakt rapport van adviesbureau BMC. Daarin staat dat de gemeenten het meest gebaat zijn bij fusie.

De gemeenteraden buigen zich nu over dat rapport. Het nieuwe college van Bernheze (zonder het CDA) reageert gereserveerd op het rapport. ‘Er is de bereidheid om Maasdonk te helpen bij het oplossen van problemen die optreden’, staat er in het nieuwe coalitieakkoord. Bernheze richt de focus op regionale samenwerking. In Maasdonk was het BMC-rapport deze week onderwerp van overleg van de fractievoorzitters.

CDA-wethouder Riny van de Ven: ‘We willen in onderling overleg kijken wat de ideale schaal is. Met onze 12 duizend inwoners en de woningbouw- en ontwikkelingsopgaven waar we voor staan, moeten we in ieder geval samenwerken. Dat kan in 2011 tot fusie leiden. Met Bernheze is vrij logisch, maar dan zijn we een gemeente met 40 duizend inwoners en dat is voor ict, financiën en uitvoering van de wet, werk en bijstand nog te klein. Als dat zo is, zou het kunnen dat we toch aansluiten bij stedelijk gebied, Den Bosch of Oss.’

'Burgers wordt niks gevraagd'

Gemeentelijke herindeling is een proces van bestuurders, niet van inwoners. ‘Burgers mogen in ons geval van 6 april tot 10 mei hun reactie geven op het herindelingsontwerp, de raad mag dat tot 15 juni. Dat is raar’, zegt Hans Klijn, voorzitter van de Stichting Burgercomité in Goedereede dat op 6 april is opgericht.

Het Burgercomité is tegen de herindeling van Goedereede met de drie andere gemeenten op Goeree-Overflakkee. ‘De Wet gaat voorbij aan de inbreng van burgers. Het bedrijfsleven wordt in dit proces zelfs helemaal vergeten. Bovendien als je kijkt hoe de provincie communiceert dan lijkt het of het een gelopen race is’, vult comitélid Mike Deisch aan.

‘De provincie houdt een bewonersavond, nadat ze al besloten hebben dat er moet worden heringedeeld. Er wordt niets gevraagd aan burgers. Volgens ons is dat in strijd met de Europese wetten’, zegt Klijn. ‘Wij gaan door tot het Europees Hof’, zegt Deisch vastberaden. Deisch, Amerikaan van geboorte en werkzaam in het bedrijfsleven, was aanvankelijk voorstander van herindeling.

‘Het proces van herindeling wordt niet zakelijk benaderd. Er is geen businesscase. Wat kost het een bedrijf aan leges en tijd als je straks je zaken in Middelharnis moet regelen? De drie andere gemeenten zijn failliet. Hun woord is wet. Er is twaalf miljoen aan frictiegeld beschikbaar. Hoe weet men wat er nodig is?’

Klijn: ‘Men doet een boekenonderzoek op basis van de cijfers van 2008 en 2009 met een doorkijkje naar 2013.’ Deisch: ‘Het ontbreekt dus aan doorberekeningen en scenario’s voor na de fusie. In het bedrijfsleven zou dit absoluut niet kunnen.’