Herhalingsbezoek in een ander Europa

Geert Mak schrijft tweede deel

Zijn immers zaken die vandaag de voorpagina halen over 20 jaar nog steeds van betekenis of zien we juist zaken over het hoofd? Is dicht bij huis de voorgenomen 100-kilometer maatregel het begin van een diepgaande verandering van onze levensstijl of maar een voetnoot?

Toch slaagt Mak er goed in recente gebeurtenissen te duiden die de loop van de geschiedenis hebben veranderd. Bijvoorbeeld hoe de omwenteling in de landen achter het IJzeren gordijn sinds 1989 doorwerkt in de vorming van het EU en hoe het daardoor gekrenkte gemoed van de Russen leidde tot de expansie naar de Krim. Of hoe de aanslagen in 2001 in Amerika en de daarop volgende Irakoorlog hebben geleid tot het nieuwe religieuze en identitaire zelfbewustzijn van immigranten in Europa – en daarna van onszelf.

Mak beschrijft ook zorgvuldig de invoering van de euro in relatie tot de latere financiële crisis in Griekenland en legt een plausibele relatie tussen de uitbreiding van de EU en de aanstaande Brexit. Steeds zet hij hoofdzaken goed op een rij, legt intelligente verbanden en lardeert zijn boek bovendien met levensverhalen van gewone Europeanen die stukjes van de grote geschiedenis zelf in het klein meemaakten, burgers uit de vele landen die hij bereisde en wiens verhaal hij optekent.

Hier en daar plaatst hij eigen visies op de geschiedenis, zonder dan altijd helemaal te overtuigen. Dat marktwerking drie keer niets is, daar is meer nuance mogelijk. Of dat Lubbers’ val bij de VN mogelijk een opzetje was van de CIA, vanwege Lubbers’ scepsis over de naderende inval in Irak. Heus waar?

Wat er dan ontbreekt? Duurzaamheid wordt heel groot en heeft zich al aangekondigd. Of China, dat de fabriek van de wereld is geworden en ons steeds meer beïnvloedt. Of aandacht voor het midden. Mak heeft vooral oog voor grote instituties als banken, regeringen en de Europese Unie of voor markante personen als Merkel die het moderne Europa hebben geschapen. Veel minder woorden wijdt hij aan bijvoorbeeld scholen, overheden of burgemeesters die vaak in de frontlinie staan. Hun bijdrage aan ons vreedzaam samen leven, aan integratie, duurzaamheid en zo veel meer mag ook worden beschreven.

Citaat uit het boek ‘De overgang naar de westerse moderniteit was voor 10% van de Oostblok-bevolking werkelijk een succes, voor 30% matig geslaagd en voor 40% een gematigde mislukking. Voor 20% was het ronduit een catastrofe.’

Grote verwachtingen door Geert Mak, Atlas 2019, 560 pagina’s, 29,99 euro