Voorkom het vergeten van coronalessen

In de maatschappij is veel aandacht voor leren van de coronacrisis. Door te leren kan de overheid een toekomstige crisis voorkomen, of deze in elk geval effectiever managen. Maar wat heb je aan leren als lessen over tijd vervliegen? Er is meer aandacht nodig voor het borgen van lessen.

In het tweede deelrapport naar de aanpak van de coronacrisis stipt de Onderzoeksraad voor Veiligheid terecht het risico aan van het vergeten van lessen. Leren is geen quick-fix. Leren wordt vaak afgeschilderd als het afgaan van een checklist: een evaluatiecommissie wordt geïnstalleerd die aanbevelingen formuleert, die betrokken partijen al dan niet oppakken met een beleidsreactie. Maar in werkelijkheid begint het dan pas.

Leren is een ingewikkeld proces en vergt continue aandacht – ook, juist, in niet-crisistijd – en een lange adem. Waarom roept iedereen dan dat hij leert? Leren is een winnaarsconcept; het heeft een positieve connotatie. Als je als organisatie niet leert, dan ben je niet in staat verbeterpunten op te pakken.

Ingewikkeld aan leren is dat een organisatie algemene adviezen moet omzetten in concrete beleidswijzigingen, en dat in afstemming met legio andere, deels onbekende, (crisis)organisaties. Daarnaast is een crisis in hoge mate uniek en onvoorspelbaar. Je weet nu niet precies wat nodig gaat zijn voor een volgende, nog onbekende, gebeurtenis. Misschien wel een overstroming, cyber hack, of veel besmettelijkere pandemie? Het risico bestaat dat je je als overheid voorbereidt op de ‘crisis van gisteren’.

Om nuttig te zijn voor een volgende crisis dienen lessen duurzaam te worden ingebakken in organisaties, en wanneer nodig, snel oproepbaar te zijn. Het niet goed borgen van lessen kan leiden tot een herhaling van fouten. Wanneer na een crisis politieke en media-aandacht wegvallen en weer over wordt gegaan op de orde van de dag, is het lastig om de aandacht voor leren vast te houden. Tijdens de crisis opgedane kennis en ervaring vervliegen soms snel, omdat medewerkers weer overgaan op reguliere werkzaamheden. Ook verlaten ervaren medewerkers op den duur de (crisis) organisatie.

Crisislessen laten zich maar beperkt vatten in regelgeving en protocollering. Een crisisrespons stoelt op flexibel handelen en ervaring van experts en professionals. Lessen in organisaties houd je levend door er actief mee aan de slag te gaan: organiseer trainingen en oefeningen en onderhoudt contact met andere (crisis)organisaties. Blijf opgebouwde kennis en ervaringen actief verspreiden door de organisatie en zorg dat deze worden overgedragen op nieuwe medewerkers. Leren moet zorgvuldig gebeuren. Daarbij hoort de politieke rust en ruimte om lessen ook te kunnen implementeren.