‘Handhaving is een ultimum remedium’

Rienk Hoff over de samenwerking van Boa’s en agenten

Met zijn criminologische achtergrond, ervaring in beleidsadvies aan de politie en de gemeentelijke afdeling openbare orde en diverse managementfuncties kwam Hoff goed beslagen ten ijs toen hij in 2013 directeur werd van de hoofdstedelijke afdeling Handhaving en Toezicht. ‘Die achtergrond was geen voorwaarde voor de functie, maar je weet wel dat je het met handhaving alleen niet redt. Het is een ultimum remedium. Je moet meer aan de voorkant proberen tegen te houden.’

Vorig jaar pleitte u voor bewapenen van boa’s met wapenstok en pepperspray. De huidige collegepartijen waren daar toen niet voor. Is dit nog steeds uw wens?
‘Die discussie leidde tot een raadsdebat, waarna een onderzoek is ingesteld naar de mate van agressie en geweld tegen boa’s in Amsterdam. Die rapporten zijn net opgeleverd en worden nu besproken met burgemeester Halsema die ze aan de raadscommissie zal aanbieden. Het is aan de raad wat ze daarmee gaan doen. Persoonlijk onderschrijf ik het VNG-standpunt dat je situationeel moet bepalen, binnen de driehoek, wanneer en in welke omstandigheden je boa’s uitrust met een wapenstok.

Dat kan verschillen. Nu mag het alleen in het openbaar vervoer. Ik ben ervoor dat ook in de avond en nacht op straat te doen. Maar daar hoort dan wel een adequate opleiding bij. Wij geven goede trainingen om agressie te voorkomen. Hoe kun je de-escaleren? Als je de wapenstok gebruikt, moet je precies weten hoe je ermee moet omgaan. Die randvoorwaarden moet je stellen.’

Zijn daar twijfels over?
‘Vanuit de politie hoor je wel eens geluiden dat boa’s met een wapenstok geweld zouden uitlokken. Maar zij krijgen goede training en opleiding. Daarbij vind ik vanuit werkgeversperspectief dat je mensen zo veilig en weerbaar mogelijk op straat moet sturen. Het is nu aan de politiek. Ik realiseer me dat het gevoelig ligt, maar uit die rapporten blijkt dat boa’s heel veel met agressie en geweld tegenkomen. Ik ben er als verantwoordelijk directeur heel scherp op waar en wanneer ik hen inzet. Ik ben er ook kritischer op of ze nog wel na tweeën op de uitgaanspleinen moeten zijn.’

Hoff, een van de oprichters van burgerinitiatief 1Overheid, stopt in december als directeur en zet zich nog twee jaar in voor 1Overheid-projecten om verschillende domeinen flexibeler te laten samenwerken. ‘Nu kan ik boa’s uit domein 4, het OV, niet inzetten in domein 1, de openbare ruimte, omdat ze niet bevoegd zijn. Ik heb 350 boa’s, dus dat maakt het niet gemakkelijker. Wij vroegen het ministerie daar flexibeler mee om te kunnen gaan, maar ze zijn er nog steeds op aan het studeren. Ik denk dat er een onderstroom meespeelt: angst voor een nieuwe gemeentepolitie. Die vorm van structuurdenken doet geen recht aan de dagelijkse problematiek waar wij mee te maken hebben. Na dat rapport van Pieter Tops over ondermijning gaat meer geld en aandacht naar de opsporingscapaciteit. Dat gaat ten koste van politie op straat. Om de problematiek op een adequate manier het hoofd te bieden, moet je dus flexibeler omgaan met verschillende domeinen.’

‘Denk in handhaving, niet in handhavers’, zei ombudsman Arre Zuurmond onlangs in Binnenlands Bestuur. Data -gestuurd handhaven levert meer op dan meer politiecapaciteit, vindt hij. Deelt u die mening?
 ‘Ja, vanuit een probleemanalyse bedenken hoe je zo slim mogelijk dat probleem onder de knie krijgt. Data en data-analyse zijn daar heel belangrijk bij. Dat is veel effectiever dan alleen weer sec een blik handhavers opentrekken met beperkte bevoegdheden. Als ik 24/7 een koppel handhavers op straat wil hebben, heb ik twaalf handhavers nodig. Dat kost 1 miljoen en de gemeente moet dat investeren. Ik zie graag dat de politie en het ministerie veel meer vanuit bestaande problemen in gemeenten gaan redeneren.

De politie zal zich meer richten op high tech crime en terreur, gemeenten gaan meer investeren in handhaving en toezicht. Om dat zo goed mogelijk probleemgericht te laten werken, moet je het veel meer zoeken in randvoorwaardelijke voorschriften, zoals kwaliteit van opleiding. Ik deel de zorg dat straks per gemeente de kwaliteit van een boa verschilt. Pas dan in ieder geval de ondersteunende processen overal hetzelfde toe en zoek het in randvoorwaardelijke zaken in de informatievoorziening.’

Boa’s kunnen de politie goed bijstaan?
 ‘Boa’s zijn permanent op straat. Ze kunnen de ogen en oren zijn voor de politie. Als zij druk zijn met onder mijning, kunnen ze een boa vragen extra op een bepaalde zaak te letten. Als je die informatie niet in een platform kwijt kunt, is die informatie weg. Informatie delen gebeurt nu maar mondjesmaat. Binnen de gemeente is het al ingewikkeld, laat staan dat de politie boa’s systematisch als informatiebron gebruikt. Maak als rijksoverheid dus randvoorwaardelijke regelgeving, zodat dit wel kan. Ik zie graag een visie op de samenwerking tussen de politie en boa’s. Maak iets met elkaar en schrijf randvoorwaarden centraal voor, zodat die in iedere gemeente hetzelfde zijn en je boa’s effectiever kunt inzetten.’

Een wetteloze jungle zonder gezag, noemde Zuurmond het centrum. Wat kunnen jullie daaraan doen?
 ‘Door de drukte ervaren veel mensen overlast. Tegelijkertijd heeft de politie zijn prioriteiten aangepast en is veel minder aanwezig op straat dan vroeger. Ze zijn van 32 naar 17 wijkbureaus gegaan. Dat gat moet worden opgevuld door boa’s. Die zijn in een razend tempo 24/7 gaan functioneren, ze zijn op straat en komen dus vaak situaties met agressie en geweld tegen. Het gemeentebestuur moet een aantal keuzes maken. Wij hebben suggesties aangereikt. Nu treden we bijvoorbeeld gezamenlijk op, zoals stratenvegen met handhavers erbij, en experimenteren we met crowdmanagement. Zo proberen we de door Zuurmond gesignaleerde problemen zo goed mogelijk tegemoet te treden.’

Wat is nu een voorbeeld van slimmer handhaven?
‘In de Javastraat zetten winkeliers afval bij de straat op momenten wanneer dat niet mocht en kregen ze dus een bon. Dat gebeurde steeds weer. Enkele handhavers gingen met ze in gesprek. Wat was er aan de hand? De afhaaltijden van afval pasten totaal niet in het winkelritme. Door bemiddeling van handhavers is dat nu op elkaar afgestemd. Ze kennen de trigger achter het ongewenste gedrag van de winkeliers en delen dan geen bonnen uit, maar zoeken een oplossing.

Een ander voorbeeld: op het Centraal Station besloot een handhaver uit te zoeken waarom zo vaak onbeheerde koffers op het perron werden achtergelaten. In tijden van terreurdreiging leidt dat tot ontruimingen en grote vertragingen en vaak waren de koffers leeg. Wat bleek? Er zat een tassenwinkel in de buurt. Iemand kocht daar een nieuwe tas en liet de oude achter op het perron. Die handhaver regelde dat de winkel de tassen achterhoudt en die ’s avonds worden opgehaald. Dat is een gigantische besparing. Die handhaver heeft slim nagedacht hoe hij een probleem in zijn invloedssfeer kan oplossen. En zo kunnen zij ook hele relevante informatie in de wijken opvangen voor de politie.’ Wat is straks het grootste obstakel bij 1Overheid? ‘De zuigkracht van de kokers. Het overheidsbestel is verticaal ingericht. Er is altijd een bestuurder met een budget, financial control kijkt naar de juiste besteding. Als in een horizontale keten van vier partijen een ict-investering nodig is, is de vraag: wie gaat dat betalen? Voor degene die betaalt, past het niet in hun primaire proces. Daar kunnen ze jaren over discussiëren, terwijl het een penny wise, pound foolish-verhaal is.

Verbindingen naar elkaar leggen vraagt durf van ambtenaren. Je moet daar risico in nemen. Maar als er iets fout gaat is in overheidsland snel de reactie: Barbertje moet hangen. Ambtenaren kijken heel erg of bestuurders geen risico lopen. Die zuigkracht van de kokers is sterker dan de noodzaak van horizontaal organiseren.’