Lokale partijen blijven doorgroeien

De versnippering is niet meer uit de politieke arena weg te denken, evenals de niet te stoppen opmars van lokale politieke partijen. Zijn de herindelingsverkiezingen een opmaat voor de raadsverkiezingen in maart?

ANALYSE HERINDELINGSVERKIEZINGEN

Drie dagen lang mochten kiesgerechtigden uit elf gemeenten vorige maand hun stem uitbrengen voor de vier nieuwe gemeenteraden. De opkomst bij deze herindelingsverkiezingen was met een gemiddelde van 40,2 procent historisch laag, met een dieptepunt van 32,4 procent in Purmerend en Beemster. Dat blijkt uit analyse van de definitieve verkiezingsuitslagen. In maart 2018 – bij de laatste reguliere raadsverkiezingen – toog 55 procent van de Nederlandse kiezers naar de stembus.

Zorgwekkend

De opkomst bij herindelingsverkiezingen ligt vrijwel altijd lager dan bij reguliere
gemeenteraadverkiezingen. Bij herindelingsverkiezingen in november vorig jaar bracht gemiddeld 49,1 procent van de kiezers zijn stem uit. Een jaar eerder, ook bij herindelingsverkiezingen, lag het opkomstpercentage met 46,7 procent nog lager. De lage opkomst bij de meest recente herindelingsverkiezingen is desondanks zorgwekkend. In Purmerend en Beemster ging nog geen derde van de kiesgerechtigden naar de stembus. Met een zo klein kiezersmandaat mogen de kersvers gekozen Purmerendse politici zich toch wel even achter de oren krabben. Ook in Dijk en Waard (het huidige Heerhugowaard en Langedijk) was het opkomstpercentage met 36 procent wel erg mager. Voor de raad van Maashorst (Uden en Landerd) gingen 42,4 procent van de kiezers naar de stembus. In Land van Cuijk was de opkomst met 49,9 procent het hoogst.

Versnippering

De versnippering die zowel landelijk als lokaal al een aantal jaar gaande is, heeft zich verder doorgezet. Gemiddeld tellen de vier raden die begin 2022 van start gaan 10,5 fracties, variërend van negen (Land van Cuijk) tot twaalf (Purmerend). Na de reguliere raadsverkiezingen van maart 2018 kwam het gemiddelde uit op zeven fracties per raad.

Lokale partijen

Ook de opmars van lokale partijen lijkt niet te stuiten. Bijna vier op de tien kiezers (38 procent) stemden eind vorige maand op een lokale partij. Bij de reguliere raadverkiezingen van 2018 deed 33 procent dat en vier jaar eerder 28 procent. In drie van de vier nieuwe gemeenten is een lokale fractie nu de grootste in de raad.

Coalitievorming wordt crime

De kiezers hadden op 22, 23 en 24 november dit jaar de keuze uit in totaal 53 partijen. Elf daarvan hebben geen zetel gehaald; 42 wel. Het Land van Cuijk telt twee grote fracties; het CDA met dertien van de 37 zetels, gevolgd door Team Lokaal met acht zetels. Dan volgen zeven (veel) kleinere fracties. Ook drie andere gemeenteraden tellen veel kleine fracties met slechts een, twee of drie zetels.
In Maashorst komen maar liefst negen van de elf fracties niet boven de drie zetels uit. Coalitievorming wordt een crime.

Onrust landelijke CDA

Het gedoe bij het landelijke CDA deed voor de herindelingsverkiezingen het ergste vrezen bij de lokale CDA-afdelingen. Denk aan de niet foutloos verlopen lijsttrekkersverkiezingen waar Hugo de Jonge nipt als winnaar uit de bus kwam. Later nam Wopke Hoekstra alsnog het lijsttrekkerschap op zich, waarmee hij Pieter Omtzigt passeerde die een paar maanden eerder in de tweestrijd om het lijsttrekkerschap van De Jonge had verloren. Daarop volgde het forse zetelverlies van de christendemocraten bij de Kamerverkiezingen, het opstappen van het CDA-bestuur en de ‘functie elders’ voor Omtzigt, die uit het CDA stapte. De onrust binnen het landelijke CDA, die er nog steeds is, lijkt ook af te stralen op de lokale afdelingen.

Flink verloren

Ook al is het CDA in het Land van Cuijk de grootste en in Maashorst de op een na grootste fractie; per saldo heeft het CDA in drie van de vier gemeenten flink wat kiezers verloren die in 2018 nog wel op het CDA stemden. In het Land van Cuijk stemde dit jaar ruim een op de drie kiezers op het CDA. In Dijk en Waard deed slechts 5,4 procent van de kiezers dat, terwijl in 2018 in Heerhugowaard en Langedijk nog ruim 20 procent op de christendemocraten stemde. In Purmerend en Beemster zakte de CDA-aanhang ten opzichte van 2018 met 10 procentpunt, net zoals in Landerd en Uden. Deze uitslagen zullen de CDA-fracties die straks in maart aan de raadsverkiezingen meedoen niet vrolijk stemmen.