Griffiers missen hun pappenheimers

Digitaal vergaderen is prima voor nu, maar het moet niet te lang duren. Er is een groot verlangen naar fysiek vergaderen. Dat gevoel leeft bij veel griffies in Nederland. De verwachting van griffiers is dat tot aan het zomerreces digitaal moet worden vergaderd. Daarna hopen ze weer in de raadszaal bijeen te kunnen komen.

Pijlsnel tempo

Dat beeld schetst Marijke van de Plasse, manager interim en adviseur lokale democratie bij Necker van Naem. Dagelijks belt ze met griffiers in het hele land en is aangenaam verrast over wat er de laatste weken op poten is gezet. ‘Het is ongelooflijk hoe snel het de afgelopen weken is gegaan. Gemeenten veranderen over het algemeen niet zo snel, maar nu gebeurt er veel in pijlsnel tempo. Onder druk wordt alles vloeibaar.’ Er zijn kinderziekten, maar daar wordt werkende weg een mouw aangepast.

Hybride vormen

Necker van Naem voerde tussen 26 en 30 maart samen met de Vereniging voor Griffiers een onderzoek uit naar hoe ver de griffiers waren met de voorbereidingen voor digitale besluitvorming. De spoedwet digitale beraadslaging en digitale besluitvorming was op dat moment nog niet van kracht. De helft van de griffies gaf in dat onderzoek aan dat een digitale vergadertool binnen een tot twee weken operationeel zou moeten zijn, een kwart ging uit van ingebruikname over drie weken. Een op de tien griffies dacht toen over een maand digitaal te kunnen vergaderen en zes procent nog later. ‘Er is inmiddels geen enkele gemeente die niet digitaal vergadert’, aldus Van de Plasse. Daarmee is niet gezegd dat alle gemeenteraden een volledige agenda afhandelen, maar op zijn minst vergadert het presidium digitaal. Er zijn ook hybride vormen, waarbij een deel van de raad in de raadszaal aanwezig is en de andere raadsleden vanuit huis digitaal aanhaken.

Zoekende

De rode draad die Van de Plasse uit de gesprekken met griffiers haalt, is dat griffies digitaal klein beginnen. ‘Ze beginnen bijvoorbeeld met hamerstukken en schuiven politieke discussiestukken nog even voor zich uit.’ Complexe onderwerpen, politiek gevoelige onderwerpen en onderwerpen die veel in de samenleving losmaken zijn niet echt geschikt om digitaal te behandelen, zo hoort Van de Plasse. ‘Daarvoor moet je echt fysiek bij elkaar zijn en elkaar in de ogen kunnen kijken.’ Digitaal met elkaar in discussie gaan, zonder dat het een onnavolgbaar debat wordt, is ook lastig te organiseren. Griffies zijn nog druk zoekende naar manieren om ook het debat en het contact met de samenleving, digitaal vorm te geven. Er is een enorm verlangen naar fysieke raadsvergaderingen, hoort Van de Plasse. ‘Men mist het non-verbale politieke spel. Een griffier vertelde dat als de VVD aan het woord is, de SP al met de ogen rolt. Dat mis je. Het is verzakelijkt, functioneel geworden. Dat is tijdelijk prima, maar niet om digitaal vergaderen permanent te maken.’

Niet gelukkig

Ridderkerk is een van de gemeenten waarvan het presidium heeft besloten tot 1 juni geen commissie- en raadsvergaderingen te houden. ‘Het college heeft laten weten dat er voor die tijd geen noodzakelijke besluiten hoeven te worden genomen’, laat de Ridderkerkse griffier Johan van Straalen desgevraagd weten. ‘Je wilt de burgemeester in deze tijd niet te veel belasten. Die heeft het al druk genoeg’, verduidelijkt Björn Ros, fractievoorzitter van GroenLinks. ‘Het uitgebreid debatteren zien wij digitaal als een struikelblok. Diverse onderwerpen vragen om een juist en zuiver debat’, stelt Karin Kayadoe, fractievoorzitter van Leefbaar Ridderkerk. De PvdA is er niet gelukkig mee en wil zo snel mogelijk de digitale besluitvorming hervatten. ‘Het is zaak dat de gemeenteraad betrokken is en de besluiten kan nemen die nodig zijn om inwoners en ondernemers in deze moeilijke tijd te ondersteunen’, stelt Jeroen Rijsdijk (PvdA). Op korte termijn komt er overigens wel een (openbare) commissie digitaal bijeen waarin vragen gesteld kunnen worden over de gevolgen van de coronacrisis voor Ridderkerk. Ook neemt het presidium binnenkort een besluit over de raads- en commissievergaderingen na 1 juni.

Digitaal oor

Ros vindt het vervullen van de democratische rechten en plichten als raadslid in deze coronatijden wel een lastige. ‘Met dat dilemma worstelen veel raden.’ Dat hoort ook Van de Plasse. ‘Raadsleden worstelen met hun volksvertegenwoordigende rol. Het is toch lastiger om digitaal je oren te luister te leggen.’

Flinke klus

Gemeenteraden die er nu voor kiezen om niet te vergaderen of veel besluiten voor zich uit te schuiven, staan straks een flinke klus te wachten, waarschuwt Van de Plasse. Ze hoort ook veel terug dat de behandeling van kadernota’s in veel gemeenten wordt uitgesteld, geschrapt of beleidsarm wordt gehouden. Niet alleen vanwege de financiële onzekerheid – de hele begroting staat op zijn kop – maar ook omdat een digitale behandeling ervan niet werkbaar is.

Evaluatie

Er komt een evaluatie van de tijdelijke spoedwet digitale beraadslagingen en digitale besluitvorming. Die zal er op zijn vroegst medio september liggen, liet (toen nog) minister Raymond Knops van Binnenlandse Zaken begin deze maand tijdens het debat in de Eerste Kamer weten. Op verzoek van BZK ondersteunt Necker van Naem de ingestelde evaluatiecommissie.