Kramp moet af van private beveiliging

De overheid heeft het geweldsmonopolie. Dat is één van de belangrijkste fundamenten van de democratische rechtsstaat. Het leger, de politie, rechter en openbaar ministerie mogen vormen van ‘geweld’ toepassen ter handhaving van weten regelgeving. Daartoe behoren hechtenis, geldboetes, maar ook verdergaande middelen in bijvoorbeeld tijden van oorlog. 

Burgers en maatschappelijke organisaties hebben die mogelijkheden niet en dat is al heel lang in ons land een ijzeren en dwingend uitgangspunt. Maar het leidde er ook toe dat particuliere organisaties in dit domein nauwelijks werden toegelaten, ook niet als enkel aanvullende activiteiten werden verricht. Er is echter een duidelijke kentering op komst. Waar voorheen de overheidsapparaten op dit punt een gesloten institutioneel front vormden, komen daar steeds meer barsten en openingen.

Deze zomer kreeg op het eiland Terschelling de politie op initiatief van de gemeente versterking door de inzet van particuliere ordebewakers. In het dorp Midsland – in de zomer een geliefd uitgaansoord voor jongeren – werd in de avonduren de orde gehandhaafd door een particuliere organisatie. Een en ander in nauwe afstemming met de politie. Aanleiding vormde een structureel tekort aan politie-inzet in de zomermaanden. De particuliere ordebewakers verrichtten hun werkzaamheden zonder al te veel bevoegdheden. Maar door de nauwe samenwerking met de politie kon dit bezwaar gemakkelijk worden opgeheven. In diverse wijken van de gemeente Breda – maar ook op tal van plaatsen elders in het land – wordt gewerkt met wijk-apps, waarop burgers verdachte bewegingen kunnen melden. Het succes is aanzienlijk. Er zijn aantoonbare dalingen van inbraken en het veiligheidsgevoel van burgers neemt toe. Ook hier is er nauwe afstemming met gemeente en politie. Lange tijd was er een gesloten verhouding tussen privédetectives enerzijds en politie en justitie anderzijds. Ook op dat punt verdwijnt de kramp.

Door de beperkte capaciteit van justitie en politie en de daaruit voortvloeiende noodzaak om keuzes te maken, is de particuliere sector sterk groeiende. Dat gold al lange jaren voor de particuliere beveiliging, maar daar komt nu het particuliere opsporingsonderzoek bij. De sector groeit als kool en er is nadere bezinning nodig hoe deze verhouding tussen publiek en privaat het beste kan worden vorm gegeven. In het verleden was er grote huiver om de particuliere sector hier toegang te geven. Marktoverwegingen zouden kunnen gaan domineren. Het rechtsgelijkheidsprincipe kan onder druk komen te staan, vooral omdat niet iedereen zich gelijkelijk door deze particuliere sector kan laten bedienen. Die overwegingen zijn nog steeds van betekenis. Maar de kramp moet eraf en de particuliere sector kan een welkome versterking bieden in de sfeer van veiligheid, ordehandhaving en criminaliteitsbestrijding.

Ons land heeft op dat punt ook een rijke traditie. De vroegere schutterijen namen een belangrijk deel van de ordehandhaving voor hun rekening, ver voordat de overheid in alle opzichten deze taak kreeg toebedeeld. Het geweldsmonopolie van de overheid – bekeken in de meest brede zin van het woord – wordt dus vooral in institutionele zin definitief doorbroken en nu is het zaak deze ontwikkeling in goede banen te leiden.