Kom er nog ’s om, onderling begrip

Af en toe verschijnt er een boek waar je blij van wordt. Dat had ik bij het boek van historicus en filosoof Wim de Jong over de geschiedenis van het Nederlands Gesprekscentrum. Het NGC werd in 1949 opgericht door mensen uit de naoorlogse Doorbraakbeweging. In machtspolitieke zin mislukte de Doorbraak. Wat bleef was de behoefte om een plek te hebben waar bestuurders en intellectuelen van de verschillende zuilen elkaar konden spreken. Die bood het NGC.

Het is knap hoe De Jong de grote lijnen weet te schetsen van dit belangrijke instituut van de Nederlandse overlegcultuur. Het NGC was zeker tot 1975 een heel bepalende organisatie in Nederland. De elite van de verschillende zuilen – het redelijke midden – kon elkaar treffen in een aangename sfeer. Het was de bedoeling om tot meer onderling begrip voor andermans standpunt te komen. Het lukte het NGC via haar conferenties, commissies, lokale gespreksgroepen en publicaties om onderwerpen te agenderen of los te trekken.

Dan ging het bijvoorbeeld om ‘de gehuwde vrouw’, anticonceptie, euthanasie, homoseksualiteit. In latere jaren volgden belangrijke agenderende rapporten over de grotestedenproblematiek, de integratie van minderheden en de ondernemende universiteit. Op het hoogtepunt was de groep die jaarlijks als donateur/deelnemer betrokken was zo’n tweeduizend mensen.

De Jong vermeldt dat de agenderende rol van het NGC in de jaren ’80 overgenomen werd door instellingen als het SCP, de WRR en verschillende debatcentra. Het NGC koos toen heel zakelijk voor enkele thema’s. Het gevolg was dat er minder rapporten uitkwamen en dat de forumfunctie verdween. Financieel werd het NGC in de jaren ’90 overeind gehouden door VWS en BZK maar die subsidies hielden op een gegeven moment op. Met moeite verscheen nog één jaarlijkse publicatie. Na enkele jaren ‘comateus te zijn geweest’, komt het NGC nu weer een beetje terug. De focus luidt Strategische kennisverwerving voor de bestuurlijke en ambtelijke top.

Daarmee is niet alles gezegd, aldus De Jong. De reden waarom het NGC werd opgericht, is blijvend actueel. Er blijft een grote behoefte aan een echt gesprek zonder een gepolariseerd politiek debat en zonder uitwisseling van populistische ideeën.

Deze gesprekken die onder meer in burgerberaden vorm hebben gekregen, kunnen helpen om tot betere standpunten te bereiken. Een open dialoog tussen mensen met geheel verschillende meningen doet het beste in mensen opkomen. Zoals De Jong heel mooi zijn boek afsluit: ‘Al gaat het volume soms omhoog en raken de gemoederen verhit, de democratie kan het zonder het gesprek niet stellen: zij is discussie zonder eind.’